Jak wyglądały obchody 11 listopada przed laty? Dr Alicja Szulc z Pracowni Rękopisów Oddziału Zbiorów Specjalnych Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu opowiada, jak świętowali Wielkopolanie, gdy Polska wróciła na mapę Europy.
- Zgromadziliśmy obiekty pochodzące z kilku pracowni Zbiorów Specjalnych. Prezentujemy zarówno rękopisy, jak i druki ulotne z Pracowni Dokumentów Życia Społecznego oraz druki z Pracowni Regionalnego Zasobu Bibliotecznego. Wybraliśmy kilkanaście publikacji ukazujących, w jaki sposób mieszkańcy Poznania, Wielkopolski, a także innych regionów naszego kraju świętowali rocznice odzyskania niepodległości na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. Najbardziej uroczyste obchody, co zrozumiałe, odbywały się w okresie międzywojennym - w czasie, gdy po 123 latach zaborów Polska powróciła na mapę Europy. Z tego okresu pochodzi m.in. broszura pt. “11 listopad. Jak urządzić obchód powstania Polski”, wydana w Poznaniu w 1932 roku, będąca swoistym instruktażem organizowania akademii w dniu 11 listopada. Wśród druków znajdują się również publikacje podsumowujące osiągnięcia pierwszego dziesięciolecia niepodległej Polski - ukazujące, jak odradzające się państwo funkcjonowało w nowych realiach i jak świętowano rocznicę w kontekście narodowej dumy i sukcesów młodej Rzeczpospolitej.
Na uwagę zasługują także pochodzące z regionu wielkopolskiego afisze i zaproszenia na obchody rocznicy “wskrzeszenia” Polski. Wybraliśmy dwa afisze z Obornik z 1935 i 1936 roku, drukowane na różowym papierze, co, jak przypuszczamy, miało przyciągać uwagę przechodniów. W zbiorze rękopisów znajduje się również szczególny zabytek - autograf Józefa Piłsudskiego, złożony w albumie pamiątkowym Janusza Rybałtowskiego, w czasie jego pobytu w Zakopanem w 1916 roku. To cenny przykład pamiątki związanej z osobą, która odegrała szczególną rolę w odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Właściciel albumu kolekcjonował autografy znanych postaci, głównie ze świata muzycznego, które niekiedy własnoręcznie ozdabiał, jak w przypadku podpisu Piłsudskiego.
Prezentujemy także przykłady powojennych druków ulotnych, które stanowią materialne świadectwo zmiany wymiaru Święta Niepodległości po 1945 roku. Wymazane z oficjalnego kalendarza państwowego na rzecz “Narodowego Święta Odrodzenia Polski”, obchodzonego w rocznicę ogłoszenia Manifestu PKWN, 22 lipca 1944 r., fetowanie 11 listopada zeszło “do podziemia”. Dlatego właśnie prezentowane ulotki z 1978 (60. Rocznica odzyskania niepodległości) i 1980 roku, zapraszające lokalną społeczność na spotkania okolicznościowe organizowane nieoficjalnie, oddolnie, drukowane były na powielaczach, na kiepskim papierze, i dlatego właśnie mają tak skromną, “roboczą” szatę graficzną.
Mimo to nawet w tak trudnych czasach, pamięć o odzyskaniu przez Polskę niepodległości była obecna w życiu mieszkańców Poznania, Wielkopolski, całego polskiego społeczeństwa.
