Stół z historycznego wyposażenia Zamku Cesarskiego w Poznaniu odnaleziono wśród mebli z zasobów dawnego Collegium Iuridicum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Decyzją Rektorki UAM, prof. Bogumiły Kaniewskiej, mebel powróci do Centrum Kultury Zamek. Akt darowizny przekazano 5 grudnia 2024 r. - To dobra praktyka: dawny mebel, który wskutek dziejowych zawirowań znalazł się w innym miejscu niż to, z którego pochodził, wraca – cieszy się prof. Piotr Korduba, Dyrektor Instytutu Historii Sztuki UAM, który dzięki współpracy z prof. Tomaszem Nieborakiem, Dziekanem Wydziału Prawa i Administracji UAM, przyczynił się “odkrycia” mebla.
Podczas wydarzenia JM Rektorkę reprezentował prof. Zbyszko Melosik, Prorektor ds. Relacji z Otoczeniem Społecznym. - Historia kultury materialnej odnosząca się także i do dziejów przedmiotów codziennego użytku stanowi bardzo ważną część historii człowieka i społeczeństw - mówi Prorektor. - To nie tylko historia rzeczy jako takich, ale także związanych z nimi idei, wartości, intelektualnych konceptualizacji i oczywiście emocji. To historia życia ludzkiego. Każdy przedmiot krystalizuje w sobie główne motywy kulturowe swoich czasów; a w kontekście historycznym stanowi część kolektywnej pamięci narodu czy społeczeństwa - dodaje prof. Zbyszko Melosik.
- Ze względu na swoje pochodzenie traktujemy stół jako świadka historii, w którym odbiły się trudne losy XX wieku, element wspólnego, trudnego niemiecko-polskiego dziedzictwa kulturowego, które jest przedmiotem badań historycznych i historyczno-artystycznych na UAM, i z którym także CK Zamek codziennie się mierzy - podkreśla prof. Piotr Korduba.
- Zaprzyjaźniony z naszym uniwersytetem niemiecki historyk Kark Schlögel, autor tomu pt. “W przestrzeni czas czytamy”, którego polski przekład ukazał się w ramach Poznańskiej Biblioteki Niemieckiej, wskazuje słusznie, że przestrzeń odgrywa kluczową rolę w zrozumieniu procesów historycznych. Historia jest bowiem procesem, który rozwija się nie tylko w czasie, ale jednocześnie i w przestrzeni - mówi prof. Tomasz Nieborak. - Przestrzeń zaś – również przestrzeń poznańskiego Zamku, w tym zgromadzone w nim historyczne meble – tworzy z czasem rodzaj palimpsestu, czyli wielowarstwowego dokumentu, w którym różne epoki historyczne pozostawiły swoje ślady. Zarówno architektoniczne, jak i symboliczne – dodaje Dziekan WPiA UAM.
- Odnaleziony stół to dla Zamku interesujący element historyczny, niewątpliwie związany z jego burzliwą przeszłością. Doceniamy wyjątkowość obiektu, który znajdzie swoje miejsce w przestrzeni Centrum Kultury ZAMEK. Podążamy drogą, na której zabytkowe przedmioty stają się żywymi świadkami historii, łącząc przeszłość z teraźniejszością, więc będzie wykorzystywany podczas licznych wydarzeń, takich jak spotkania i prelekcje. Będzie służył nie tylko celom praktycznym, ale także pozwoli opowiadać o wielowymiarowych losach Zamku w XX wieku. Podobnie jak stół z czasów Wilhelma II, znajdujący się dziś w Holu Balkonowym, nowy obiekt nie tylko wzbogaci przestrzeń Zamku, ale także przyczyni się do budowania refleksji nad dziejami, jakie zapisały się na jego kartach – mówi Anna Hryniewiecka, Dyrektorka Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu.
Prof. Piotr Korduba przywołuje historię odkrycia stołu. Wiosną bieżącego roku prof. Tomasz Nieborak zaproponował mu odwiedzenie wnętrza dawnego Collegium Iuridicum przy ul. Św. Marcin, w celu ewentualnego wybrania mebli dla potrzeb przyszłej siedziby Instytutu. Była to odpowiedź na podjętą przez IHS akcję “ratujmy nasz dizajn”, polegającą na zabezpieczeniu i dalszym wykorzystywaniu ciekawych sprzętów i przedmiotów, które nadal znajdują się w Uniwersytecie, a jednocześnie są doskonałymi przykładami polskiego wzornictwa XX wieku. W dawnym gabinecie pracowników Zakładu Prawa Międzynarodowego i Organizacji Międzynarodowych prof. Piotr Korduba rozpoznał monumentalny stół jako zapewne pochodzący z dawnego wyposażenia Zamku Cesarskiego. - Jego forma oraz dekoracja nawiązują do wystroju i wyposażenia Zamku z czasów jego przebudowy w pierwszej poł. lat 40 XX wieku. Porównanie tego mebla z zachowanymi w zamku meblami, a także z archiwalnymi fotografiami nieistniejących już pomieszczeń przechowywanymi w Archiwum Państwowym w Poznaniu, nie pozostawiało wątpliwości dotyczących pochodzenia sprzętu - wspomina prof. Piotr Korduba. Przypuszczenia naukowca z UAM potwierdził historyk sztuki Janusz Pazder, konsultant CK Zamek ds. Konserwatorskich. Wskazał także na archiwalny projekt stołu, którego kopia znajduje się w CK Zamek, a oryginał jest przechowywany w Architekturmuseum der Technische Universität Berlin. - Wiemy, że projekt mebla sporządzono 8 września 1942 r. w biurze projektowym Franza Böhmera. Zostało zapewne wykonany w którymś z warsztatów meblowych Kraju Warty i zalicza się do najbardziej okazałych sprzętów jakie do dziś przetrwały z tamtego czasu - podkreśla prof. Piotr Korduba i wyjaśnia, że Franz Böhmer był odpowiedzialny za przebudowę cesarskiego zamku na siedzibę Adolfa Hitlera, w której ten ostatni nigdy zresztą nie był. Böhmer otrzymując zlecenie na przebudowę zamku miał ledwie 32 lata i dostał je wprost od słynnego architekta Alberta Speera.
Prof. Piotr Korduba dodaje, że sprzęty z dawnego zamku, zarówno te “cesarskie” jak i te z czasów przebudowy nazistowskiej ulegały rozproszeniu w różnych okolicznościach. Z okazji wystawy poświęconej Zamkowi, która odbyła się w Poznaniu i w Poczdamie w 2003 roku, udało się odnaleźć niektóre z nich. Do UAM także trafiła część wyposażenia Zamku, najwięcej mebli do początku XXI wieku było właśnie w Instytucie Historii Sztuki, tzw. biurko Artura Greisera oraz 16 krzeseł z sali tronowej cesarza Wilhelma II. Decyzją ówczesnych władz rektorskich zostały przekazane do CK Zamek w 2004 roku.
Fot. Przemysław Stanula
