Dramatopisarka Anna Wakulik otrzymała tegoroczną Nagrodę – Stypendium im. Stanisława Barańczaka. O decyzji Kapituły Poznańskiej Nagrody Literackiej dowiedzieliśmy się podczas gali, która odbyła się w piątek, 19 maja, w Sali Lubrańskiego Collegium Minus UAM. W trakcie uroczystości wręczono także Nagrodę im. Adama Mickiewicza. Z rąk Rektorki UAM, prof. Bogumiły Kaniewskiej oraz Prezydenta Poznania, Jacka Jaśkowiaka, odebrała ją Zyta Rudzka - pisarka, dramatopisarka, scenarzystka, psycholożka, której nazwisko, jako laureatki PNL 2023, zostało ogłoszone w kwietniu.
- To nam się udało - mówiła Rektorka UAM, prof. Bogumiła Kaniewska. - Fakt, że razem z Miastem Poznań przyznajemy Nagrodę Literacką i jest to nagroda po pierwsze imienia Adama Mickiewicza, naszego patrona, a po drugie imienia Stanisława Barańczaka, naszego wspaniałego absolwenta, to jest ogromne osiągnięcie, które na zawsze już wpisze się w krajobraz Miasta, Uniwersytetu, ale także literatury - podkreślała Rektorka. - Literatura jest taką dziedziną, w której słowa są wolne. W której słowa są nośnikami wartości. I w dzisiejszych trudnych, turbulentnych czasach, taki moment, kiedy możemy zastanowić się nad wolnością słów, jest bardzo ważny. Bo pamiętamy, że z każdą wolnością, także z wolnością słowa, łączy się odpowiedzialność za słowa. I tej wolności, połączonej z odpowiedzialnością i z wartościotwórczą rolą języka, uczymy się od poetów, od pisarzy. Uczył nas jej Mickiewicz, uczył nas Barańczak i uczycie nas Państwo Wy, nasi laureaci, nasi nominowani - dodała Pani Rektor.
- Przed literaturą staje wielkie zadanie: obronić podmiotowość, osobowość, osobność, wolność jednostki przed schematyzacją, uśrednieniem, sprowadzeniem do nieludzkiego, wspólnego mianownika - mówił Prezydent Poznania, Jacek Jaśkowiak, nawiązując do rozwoju sztucznej inteligencji. - To Państwo, obecne tutaj pisarki i pisarze, chronią dla nas światy, których nikt inny, żadna nieludzka maszyna, nie opisze. I za to, za waszą wybitną odmienność, składam Państwu wielkie podziękowania. Jestem spokojny o losy literatury - dodał Prezydent.
- Poznańska Nagroda Literacka nie jest konkursem na książkę roku - podkreśla przewodniczący Kapituły PNL, prof. Marcin Jaworski. - Zgodnie z regulaminem jurorzy mogą brać pod uwagę literaturę z ostatnich trzech lat. To pozwala przyjąć perspektywę inną niż bieżąca obserwacja rynku wydawniczego i szybka rekomendacja którejś z nowości. Kapituła ma czas, by znaleźć wyjątkowy moment w twórczości osób zgłoszonych do nagrody – albo zaraz na jej początku, albo w dojrzałej fazie. Wskazać tę ważną książkę, książki, tej pisarki czy pisarza, którzy albo mają już znaczący dorobek, albo właśnie robią pierwsze kroki – dodaje prof. Marcin Jaworski. Jak mówi przewodniczący Kapituły, innym ze znaków rozpoznawczych wyróżnienia fundowanego przez Miasto Poznań i Uniwersytet im. Adama Mickiewicza jest jego zasięg: - Interesuje nas literatura we wszystkich jej odmianach, ciekawią nas jej poszukiwania. Lista osób nagrodzonych i nominowanych, różnorodność prezentowanych przez nich zawodów i światopoglądów, stylów, form i tematów jest najlepszą wizytówką nagrody i jej dumą - dodaje prof. Marcin Jaworski.
Poznańską Nagrodę Literacką ustanowili wspólnie w 2015 roku, po śmierci Stanisława Barańczaka, Prezydent Miasta Poznania Jacek Jaśkowiak oraz prof. Bronisław Marciniak, ówczesny Rektor UAM. Składa się ona z dwóch części. Nagroda im. Adama Mickiewicza w wysokości 60 000 zł przyznawana jest za całokształt twórczości, natomiast Nagroda – Stypendium im. Stanisława Barańczaka (40 000 zł) trafia do twórcy, który nie ukończył 35. roku życia. Partnerami Poznańskiej Nagrody Literackiej są także Centrum Kultury Zamek oraz Fundacja UAM.
Relację z gali można obejrzeć na kanale UAM na YouTube, pod adresem: https://youtube.com/live/YdU-Kmfruro?feature=share
Biogramy obu laureatek znajdują się poniżej.
Fot. Przemysław Stanula
Zyta Rudzka (ur. 1964) – pisarka, dramatopisarka, scenarzystka, psycholożka. Debiutowała powieścią „Białe klisze” w 1993 roku. Opublikowała świetnie przyjęte książki prozatorskie, jak: „Mykwa” (1999) czy tryptyk powieściowy „Ślicznotka doktora Josefa” (2006), „Krótka wymiana ognia” (2018), „Tkanki miękkie” (2020) oraz ostatnio – „Ten się śmieje, kto ma zęby” (2022). Jest autorką sztuk teatralnych między innymi „Zimny Bufet” (Gdyńska Nagroda Dramaturgiczna) czy „Cukier Stanik” (Gold Remi na Worldfest Independent Film Festival w Houston). Twórczość Zyty Rudzkiej tłumaczono na wiele języków, m.in. niemiecki, rosyjski, francuski, czeski, włoski, angielski, chorwacki i japoński.
Jest laureatką Nagrody Literackiej Gdynia za książkę „Krótka wymiana ognia”. Powieść ta weszła także do finału Nagrody Literackiej Nike (2019), a przez tygodnik „Polityka” została uznana za jedną z dziesięciu najlepszych polskich książek dekady. Za tryptyk powieściowy „Ślicznotka doktora Josefa”, „Krótka wymiana ognia” i „Tkanki miękkie” otrzymała Nagrodę „Odry”, a w 2021 roku Nagrodę Literacką m.st. Warszawy oraz Nagrodę Literacką Gryfia za powieść „Tkanki miękkie”.
PROF. INGA IWASIÓW, JURORKA KAPITUŁY POZNAŃSKIEJ NAGRODY LITERACKIEJ:
W tym roku mija trzydzieści lat od debiutu Zyty Rudzkiej, którym była powieść „Białe klisze” (1993). Nagroda dla pisarki nie ma jednak charakteru podsumowania, nie wyraża uznania „za całokształt”. Cechą szczególną pisarstwa Rudzkiej jest bowiem zmienność i rozwój, których nie daje się ująć z zdawkową, odświętną formułę. Mając więc w pamięci znakomite powieści i dramaty powstające na przestrzeni trzech dekad, nagradzamy powieść najnowszą „Ten się śmieje, kto ma zęby” (2022).
Rudzka zawsze pracuje tyleż z tematami, ile w materii języka. Wypróbowuje wielorakie rejestry mowy, w tym tej potocznej, zasłyszanej i zamienianej w ciągi monologów. Zawsze zainteresowana formą, przenosi doświadczenia prozy do dramatu; teatru do książki. Dostajemy dzięki temu opowieści sążniste, choć operujące skrótem; sceny i wypowiedzenia, od których trudno się oderwać, tak jak trudno byłoby wyjść w trakcie spektaklu.
„Ten się śmieje, kto ma zęby” to miejska, dzielnicowa ballada o życiu wypełnionym miłością, kłopotami i pracą. Obok głównej bohaterki pojawia się cała plejada osób zajętych ginącymi zawodami rzemieślniczymi. Rewersem ich pracowitego i rozkosznego życia jest śmierć, o której godną oprawę zadbać musi Wera, fryzjerka męska, wdowa po niewiernym dżokeju. Precyzyjna brawura pisarki wywołuje śmiech i zadumę, prowadzi przez podwórka i zakamarki do pytań o więzi, powinności, wolność i pamięć.
JAN GONDOWICZ, LAUREAT POZNAŃSKIEJ NAGRODY LITERACKIEJ W 2021 ROKU:
Zyta Rudzka to talent okrutny. (…) Ta twórczość (wliczając teksty sceniczne), sięgająca w społeczną nieświadomość ludzi naszych czasów, w pokłady urazów, kompleksów, niechęci i poronionych buntów, stanowi jedno z najwyrazistszych zjawisk współczesnej prozy polskiej – dzieło brutalne, przenikliwe, konsekwentne, w pełni oryginalne, godne miana pisarstwa wielkiej miary.
PROF. BERNADETTA DARSKA, KRYTYCZKA LITERACKA I LITERATUROZNAWCZYNI:
Zyta Rudzka to współcześnie jedna z najciekawszych polskich pisarek. Ostatnia jej powieść pt. „Ten się śmieje, kto ma zęby” dobitnie pokazała stylistyczne mistrzostwo, niebywały wprost słuch językowy oraz brawurę w myśleniu o kompozycji tekstu. Kto wie, czy Rudzka nie stworzyła właśnie jednego z najważniejszych dzieł po 1989 roku!
Anna Wakulik (ur. 1988) – dramatopisarka. W latach 2012–2014 kierowniczka literacka Teatru im. L. Solskiego w Tarnowie. Od roku 2017 do 2020 dramaturżka Teatru Dramatycznego w Warszawie, a od roku 2022 – Teatru Wybrzeże w Gdańsku. Czterokrotna finalistka Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej. Jej sztuki wystawiano m.in. w teatrze The Royal Court w Londynie, Teatrze Polskim w Poznaniu, Teatrze Polonia w Warszawie oraz Teatrze Telewizji czy Teatrze Polskiego Radia. Publikowała w „Dialogu”. W 2021 roku ukazała się antologia jej sztuk „Błąd wewnętrzny”, a w 2022 roku książkowe wydanie dramatu „Grupa krwi”.
MAGDALENA KICIŃSKA, JURORKA KAPITUŁY POZNAŃSKIEJ NAGRODY LITERACKIEJ:
Anna Wakulik, dochowuje wierności tekstowi jako punktowi wyjścia dla teatralnej opowieści. Tworząc historie, dba o strukturę narracji i jej język. Zajmuje się tematami, które wyciągnięte z codzienności i poddane literackiemu przeobrażeniu pozwalają stawiać nowe pytania o to, co znane, ale nie do końca przeżyte, zrozumiane, doświadczone. Tę właśnie siłę tekstu dramatycznego postanowiliśmy docenić i nagrodzić stypendium.
