Zaufanie do neurotechnologii – prywatność, kontrola, cyberbezpieczeństwo

Neurotechnologie – urządzenia rejestrujące lub modyfikujące aktywność układu nerwowego, w tym mózgu – stają się powszechnie dostępne w społeczeństwie. Są one wykorzystywane zarówno do celów medycznych (np. neuroprotezy mowy dla osób z niepełnosprawnością), jak i konsumenckich (np. słuchawki rejestrujące fale mózgowe czy opaski do medytacji i podnoszenia jakości snu). Postęp ten przynosi przełomowe możliwości, ale jednocześnie rodzi nowe wyzwania dla ochrony praw człowieka. Projekt analizuje te wyzwania w trzech obszarach:

  1. Kontrola i prywatność użytkownika – ocena konieczności zdefiniowania kategorii „danych neuronalnych” i zapewnienia im wzmocnionej ochrony; identyfikacja luk prawnych w obowiązujących regulacjach (RODO, AI Act).
  2. Bezpieczeństwo danych – ocena wykonalności wdrożenia zaawansowanych mechanizmów ochrony (np. szyfrowania homomorficznego) dla takich danych.
  3. Budowanie zaufania publicznego – konsultacje z biznesem, nauką i prawodawcami w celu przeciwdziałania nieprawdziwym informacjom (np. narracji o „czytaniu w myślach”).

Celem jest opracowanie rekomendacji wspierających producentów neurotechnologii i prawodawców we wdrażaniu innowacji w sposób zgodny z prawami człowieka. Projekt łączy metodologię z zakresu nauk prawnych (analiza aktów prawnych i orzecznictwa) z badaniami socjologicznymi (wywiady z neuronaukowcami rozwijającymi neurotechnologie) oraz eksperymentalnymi. Wyniki zostaną udostępnione w formie publikacji, skryptów do analizy danych, aplikacji internetowej, a także rekomendacji dla prawodawców.

Zespół badawczy

Rola

Imię i nazwisko

Afiliacja

Kierownik projektu

dr Łukasz Szoszkiewicz

Wydział Prawa i Administracji UAM; Centrum Neuronauki Poznawczej UAM;
The Neurorights Foundation

Członek zespołu badawczego

prof. dr hab. Michał Klichowski

Wydział Studiów Edukacyjnych UAM; Centrum Neuronauki Poznawczej UAM

Projekt jest realizowany we współpracy z:

  • Centrum Neuronauki Poznawczej UAM – jednostka prowadząca interdyscyplinarne badania nad mechanizmami ludzkiego poznania oraz etycznymi i prawnymi wyzwaniami neuronauki.
  • The Neurorights Foundation – amerykańska organizacja non-profit. Jej zaangażowanie doprowadziło do uchwalenia pierwszej na świecie definicji „danych neuronalnych” w Kalifornii (2024), o czym pisał m.in. The New York Times.

Wydarzenia

5 marca odbył się webinar pt. Mental Augmentation: A New Frontier for Human Rights, które zgromadziło czołowych badaczy i ekspertów z zakresu praw człowieka na świecie (program wydarzenia i link do nagrania: https://ntc.columbia.edu/mental-augmentation-a-new-frontiers-for-human-rights/)

17 czerwca (wtorek) zespół projektowy organizuje dwa panele dyskusyjne poświęcone wyzwaniom prawnym związanym z neurotechnologiami na Wydziale Prawa i Administracji UAM. Szczegółowe informacje dostępne na stronie: https://freeflow.web.amu.edu.pl

Kontakt

Osoba odpowiedzialna: dr Łukasz Szoszkiewicz
E-mail: l.szoszkiewicz@amu.edu.pl
Strona projektu: https://lszoszk.github.io/projects/neurorights/

Projekt Czy potrzebujemy neuropraw? Obowiązki wynikające z traktatów w dziedzinie praw człowieka wiążące podmioty państwowe i przedsiębiorstwa w obszarze neurotechnologii jest finansowany przez Narodowe Centrum Nauki – konkurs OPUS (nr 2023/49/B/HS5/02139).