Znamy już werdykt Kapituły Poznańskiej Nagrody Literackiej. W piątek 23 maja Nagrodę im. Adama Mickiewicza uroczyście wręczono Michałowi Witkowskiemu, poecie i dziennikarzowi wyróżnionemu za publikację „Autobiografia, t. 1: Wiara. 1975-1990” (Wydawnictwo Znak Literanova), ze wskazaniem na całokształt twórczości. Nagrodę-Stypendium im. Stanisława Barańczaka dla twórczyń i twórców do 35. roku życia otrzymała Anna Adamowicz, nominowana za tom wierszy „Stłuc. Kręgosłup Tytanii Skrzydło” (Wydawnictwo Warstwy). Gala Poznańskiej Nagrody Literackiej odbyła się w Sali Lubrańskiego Collegium Minus Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
- To nie przypadek, że miasto, w którym ceni się literatów, w którym czyta się poetów i ich omawia, w którym jest silna grupa badaczy literatury, cenionych krytyków literackich, ale też osób, które na uniwersytecie zajmują się literaturą, jest miastem wolnym, że Poznań jest miastem ludzi otwartych, że w Poznaniu nam się wszystkim żyje dobrze i czujemy się naprawdę w europejskim mieście. To jest niezwykle ważne, byśmy się nadal tak czuli i tu w Poznaniu i w Polsce - podkreślała Rektorka Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, prof. Bogumiła Kaniewska.
- Głęboko wierzę, że literatura ma przyszłość, jest językiem przyszłości, a nawet więcej, że nasza przyszłość zależy od tego, czy zachowamy żywą ciekawość i szacunek do tego, co tworzą pisarze i artyści - mówił podczas Gali Prezydent Poznania Jacek Jaśkowiak.
Odbierając Nagrodę im. Adama Mickiewicza Michał Witkowski, mówił: - Za tą łatwością pisania kryje się mnóstwo cierpienia. Tego się nie pokazuje, a to też jest. I tego jest zdecydowanie więcej. Zawsze jest się w tym punkcie: co przede mną, co za mną? No i teraz przede mną duże wyzwanie, bo przecież nie mogę was zawieść, prawda? - dodał laureat.
- Wydawałoby się, że nie można wpaść na gorszy pomysł niż pisanie autobiografii przed pięćdziesiątką – i to wcale nie niby-autobiografii, tylko w istocie rzeczy opowieści ściśle odnoszącej się do własnego doświadczenia, szastającej topografią dzieciństwa, wypełnionej realnymi postaciami – opowieści pełnej rodzinnych epizodów - mówiła w laudacji prof. Urszula Glensk, członkini Kapituły PNL. I uzupełniła - dodajmy: matka pisarza mówi bezradnie: „to wszystko nieprawda”. Nie rozstrzygamy jednak, czy to literatura z życia, czy literatura z literatury, rozkoszując się kokieteryjną, anegdotyczną i pełną znaczących szczegółów opowieścią. Zdaniem profesor Glensk - dwadzieścia lat po napisaniu „Lubiewa”, książki-przełomu lub – jakby powiedział Roland Bathes – książki-żądła; po napisaniu ośmiu, „czarnych aniołów” (jak nazywa swoje powieści Witkowski) i po kolejnych tomach opowiadań, autor wrócił do pisania o samym sobie, stawiając w centrum bezpruderyjne „ego”. W sukurs przyszła pisarzowi znakomita forma twórcza. Nagroda im. Adama Mickiewicza 2025 trafia do pisarza społecznych niedyskrecji, niepowściągliwego i nieposkromionego. Mickiewicz trafia do Witkowskiego - zakończyła laudację prof. Urszula Glensk.
Laureatka Nagrody-Stypendium im. Stanisława Barańczaka, Anna Adamowicz, po odebraniu nagrody powiedziała - Chciałabym zadedykować tę książkę i tę nagrodę dziewczynkom ze skoliozą, które są bardzo samotne wobec systemu, który stosuje wobec nich przemoc, która jest konieczna, ale która ciągle pozostaje przemocą.
Laudację dla Anny Adamowicz wygłosił prof. Piotr Śliwiński, także wchodzący w skład Kapituły: - Nagroda Barańczaka trafi w ręce eksperymentatorki, swą najnowszą książką przywodzącej na myśl niektóre zabiegi awangardowe. Jednak nie te, które samolubnie eksponują formalną inwencję, w myśl przekonania, że sztuka jest co najwyżej sztuczką, dekoracyjne, ale te, które pragnęły znieść granicę między ciałem wiersza i ciałem człowieka, dotknąć słowem rzeczy – i rzeczywistością nacechować język - mówił prof. Piotr Śliwiński.
Nominowanymi do Nagrody-Stypendium im. Stanisława Barańczaka byli także: Antonina Tosiek za tom wierszy „Żertwy” (Wydawnictwo Biuro Literackie) oraz Patryk Zalaszewski za zbiór opowiadań „Luneta z rybiej głowy” (Wydawnictwo Czarne).
W tym roku pula nagród wynosi: 120 tys. zł - Nagroda im. Adama Mickiewicza oraz 60 tys. zł - Stypendium im. Stanisława Barańczaka. Po raz pierwszy także pozostali nominowani do Stypendium otrzymają po 10 tys. zł.
Podczas Gali Poznańskiej Nagrody Literackiej podziękowano za pracę w Kapitule prof. Sławomirze Wronkowskiej-Jaśkiewicz, a także uczczono pamięć poetki Krystyny Miłobędzkiej, zmarłej w kwietniu tego roku, laureatki 6. edycji PNL – Nagrody im. Adama Mickiewicza.
W skład Kapituły PNL wchodzą: przewodniczący kapituły prof. Marcin Jaworski, prof. Piotr Śliwiński, prof. Urszula Glensk (Uniwersytet Wrocławski), prof. Inga Iwasiów (Uniwersytet Szczeciński), Maciej Jakubowiak, Magdalena Kicińska, prof. Grzegorz Olszański (Uniwersytet Śląski), Karol Francuzik (sekretarz).
FUNDATORAMI Poznańskiej Nagrody Literackiej są: Miasto Poznań i Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
ORGANIZATORAMI są: Miasto Poznań, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Centrum Kultury ZAMEK.
PARTNEREM jest Poznański Park Naukowo-Technologiczny.
Więcej na: https://poznanskanagrodaliteracka.pl
Załączamy biogramy laureatów oraz komentarze kapituły PNL:
LAUREAT NAGRODY IM. ADAMA MICKIEWICZA
Michał Witkowski (ur. w 1975 r.) – pisarz i dziennikarz, stale współpracuje z „Ha!artem”. Stypendysta Ministra Kultury. Był nominowany do nagrody Paszportu „Polityki” w 2005 roku w kategorii „literatura” oraz dwukrotnie do Nagrody Literackiej Nike w 2006 (za „Lubiewo”) i 2007 (za „Fototapetę”). Otrzymał Nagrodę Literacką Gdynia 2006 w kategorii „proza” za „Lubiewo”. Autor 9 książek.
Inga Iwasiów, członkini kapituły Poznańskiej Nagrody Literackiej komentuje:
„Wiara”, pierwsza część zapowiedzianej przez Michała Witkowskiego trylogii „Autobiografia” przypomniała mi wszystkie olśniewające cechy jego pisarstwa. Napisana (zgodnie z tytułowym sygnałem) w pierwszej osobie, sugerującej bliskość z autorem i pełnię szczerości, uwodzi błyskotliwym, a zarazem przygważdżającym uwagę opisem lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Można z „Autobiografii” uczyć się rzemiosła, podpatrywać technikę opisową, działającą bez zacięć. Zyskać pamięć epoki gierkowskiej i podejść z pisarzem w nietypowe obszary następującego po niej czasu przejściowego. „Wiara” dla stałych i początkujących wielbicielek i wielbicieli pisarza może być kluczem do pozostałych utworów.
Urszula Glensk, członkini kapituły Poznańskiej Nagrody Literackiej komentuje:
Ta książka może uwieść czytelników. Sprzyja temu fakt, że powroty do PRL-u stały się modne wraz z jego znikaniem, a mały realizm zamkniętej epoki jest dziś chętnie mitologizowany. Sceny z dusznych klas, z konkursów recytatorskich, z ekstatycznego oglądania „Niewolnicy Isaury” czy szukania bursztynów opowiedziane przez Michała Witkowskiego w konwencji hiperrealistycznej uruchamiają pracę pamięci i powodują, że wielu czytelników pozwoli pisarzowi zahipnotyzować się obrazami z przeszłości. Zobaczy barometry z Matką Boską wystawione w nadmorskich straganach, „baby w białych majtasach” na plaży albo nauczycielki „z trwałą na barana” lub poczuje intensywny zapach gofrów, z czasów ekologii zapachów. I zgodnie z podpowiedzią narratora nie znajdzie ani jednej zdrowej rzeczy, którą „jadaliśmy na wczasach”.
Dwadzieścia lat po napisaniu „Lubiewa”, książki-przełomu; po napisaniu ośmiu, „czarnych aniołów” – jak nazywa swoje powieści Witkowski; po kilku tomach opowiadań, autor wrócił do nieposkromionego pisania o samym sobie, stawiając w centrum bezpruderyjne „ego”. W sukurs przyszła pisarzowi znakomita forma twórcza.
LAUREATKA NAGRODY-STYPENDIUM IM. STANISŁAWA BARAŃCZAKA:
Anna Adamowicz (ur. w 1993 roku w Lubinie) – diagnostka laboratoryjna, poetka. Autorka sześciu tomów, z których najnowsze to „Stłuc. Kręgosłup Tytanii Skrzydło” (Wydawnictwo Warstwy, 2024) oraz „Jaw” (Biuro Literackie, 2025, pod pseudonimem Laura Osińska). Nominowana do Nagrody Literackiej Gdynia oraz międzynarodowej Nagrody Václava Buriana. Wyróżniona Nagrodą im. Wisławy Szymborskiej. Tłumaczona na języki i obrazy. Mieszka i pracuje we Wrocławiu.
Piotr Śliwiński, członek kapituły Poznańskiej Nagrody Literackiej o laureatce:
Anna Adamowicz – mimo młodego wieku – jest już poetką ze sporym dorobkiem, dostrzeżoną i docenioną. Jej tomy to z reguły przemyślane kompozycje wierszy osnutych wokół jakiejś osi. W tomie „Stłuc. Kręgosłup Tytanii Skrzydło” tą osią jest cierpienie szpitalne, ortopedyczne, związane z bólem i operacją kręgosłupa. I chociaż ból jest doświadczeniem przedstawionym w wielu współczesnych książkach poetyckich, to Anna Adamowicz robi to inaczej, oryginalnie, a nawet odkrywczo. Świadoma, że porywa się na rzecz niewykonalną, stara się przełożyć bolesne naprężenia ciała na ciało wiersza. W rezultacie wiersze Adamowicz wychodzą poza konwencjonalny schemat, traumatycznie się rozciągają, pulsują powracającą udręką.
Fot. Przemysław Stanula
