Śladów dawnych tsunami, które nie zostały udokumentowane w źródłach historycznych, czyli tzw. paleotsunami, naukowcy z UAM poszukiwali na wybrzeżu Sumatry. Prof. Witold Szczuciński, prof. Jędrzej Majewski oraz dr Robert Jagodziński z Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM, wspólnie z prof. Nazlim Ismailem i innymi pracownikami Uniwersytetu Syiah Kuala z Indonezji prowadzili tam badania geologiczne.
Dzięki nim możliwe stało się określenie, jak często i jak duże tsunami nawiedzają dany odcinek wybrzeża, co pozwala lepiej przygotować miasta i ich mieszkańców na przyszłe katastrofy. Jak przypomina prof. Jędrzej Majewski, tsunami, które nawiedziło indonezyjską prowincję Aceh w 2004 roku, było największą tego typu katastrofą w historii ludzkości, pochłaniając co najmniej 230 tysięcy ofiar. Zniszczyło nie tylko Aceh, ale także wybrzeża Tajlandii, Sri Lanki, Indii oraz innych krajów wokół Oceanu Indyjskiego. - W tamtym czasie nie było naukowych dowodów ani świadomości, że w Aceh może wystąpić tak ogromna fala tsunami. Badania naukowe prowadzone po 2004 roku potwierdziły, że tsunami to nie było wyjątkiem – w ciągu ostatnich 7000 lat obszar ten nawiedziło co najmniej dziesięć niszczycielskich tsunami - mówi prof. Jędrzej Majewski. Miejscowa ludność nie miała wiedzy o tych wcześniejszych wydarzeniach, gdyż osiedliła się na tym wybrzeżu dopiero po 1394 roku, kiedy poprzednie tsunami zniszczyło nisko położone osiedla i wypędziło wcześniejszych mieszkańców. Informacje te pochodzą z badań archeologicznych, w których również brał udział prof. Jędrzej Majewski.
Jak podkreślają badacze, niektóre grupy ludności posiadają jednak tradycyjną wiedzę na temat wcześniejszych tsunami. Przykładem jest wyspa Simeulue, na południe od Aceh, gdzie mieszkańcy przekazywali sobie wiedzę o tsunami i o tym, jak reagować, w formie rymowanek których uczą się dzieci. Dzięki temu w dniu katastrofy zginęło tam jedynie 7 osób z prawie 80 tysięcy mieszkańców, co pokazuje, że odpowiednio przygotowani ludzie mogą przetrwać nawet tak ogromne katastrofy.
Aby jednak osiągnąć taki poziom przygotowania, mieszkańcy muszą mieć wiedzę o wcześniejszych kataklizmach oraz wiedzieć, jak się zachować w obliczu kolejnych. W tym właśnie pomagają badania paleotsunami, prowadzone przez badaczy z UAM. O ile w północnej Sumatrze, w prowincji Aceh, badania po 2004 roku dostarczyły już wielu informacji o tsunami, o tyle inne miejsca na zachodnim wybrzeżu Sumatry mogą być podobnie zagrożone, lecz niedostatecznie zbadane. - Bez dokładnych danych i dowodów na to, gdzie jeszcze mogą występować tsunami, wiele lokalnych administracji zwleka z przygotowaniami lub podejmuje zbyt mało działań. Powód jest prosty – potrzeb jest wiele, a nie wiadomo, czy i jak często tsunami się zdarza - wyjaśnia prof. Jędrzej Majewski. Jego zdaniem istnieje pilna potrzeba poszukiwania i dokumentacji śladów dawnych tsunami wzdłuż całego wybrzeża, a ponieważ informacje te nie znajdują się w kronikach historycznych, należy odwoływać się do “archiwów geologicznych”, zapisanych w osadach przybrzeżnych bagien, które przechowują ślady sprzed setek, a nawet tysięcy lat.
Badania są częścią projektu “Osady paleotsunami jako klucz do zrozumienia tektonicznego i tsunamigenicznego zachowania strefy subdukcji Sumatry w czasie”, na który dr Jędrzej Majewski uzyskał finansowanie z Narodowego Centrum Nauki, w ramach konkursu Polonez Bis 3.
Fot. Archiwum prywatne prof. Jędrzeja Majewskiego
