CAST (Content Analysis System for Television) – archiwizacja i analiza danych

Opisy wybranych projektów

• Populistyczne komunikowanie polityczne

  Kierownik projektu: prof. UAM dr hab. Agnieszka Stępińska

  Zespół: prof. UAM dr hab. Artur Lipiński, prof. UAM dr hab. Dorota Piontek, prof. dr hab. Agnieszka Hess (UJ), dr hab. Marta Wrześniewska-Pietrzak, dr Małgorzata Kołodziejczak, dr Kinga Adamczewska, dr Denis Halagiera, dr Jakub Jakubowski, dr Jacek Wyszyński, dr Maria Wąsicka-Sroczyńska

  Źródła finansowania:

  • Grant badania własne Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (Program Rozwój 2b, 2015): „Populistyczny dyskurs polityczny w polskiej sferze publicznej” (nr 0131/NPRH4/H2b/83/2016). Funkcja: kierownik grantu (2016-2020).
  • Grant na badania własne Narodowego Centrum Nauki (Program Harmonia, 2015): „Populistyczne komunikowanie polityczne: przekazy polityczne, relacje medialne i reakcje społeczne” (nr 2015/18/M/HS5/00080). Funkcja: kierownik grantu (2016 – 2020).

  Celem niniejszego projektu było zbadanie cech populistycznego komunikowania politycznego w Polsce oraz porównanie wniosków z wynikami badań przeprowadzonymi równolegle w 28 innych europejskich państwach. Projekt realizowany był w ramach międzynarodowej inicjatywy badawczej COST Action IS 1308 Populist Political Communication in Europe: Comprehending the Challenge of Mediated Political Populism for Democratic Politics.

  Badania dotyczyły trzech głównych kategorii uczestników tego procesu, tj. podmiotów politycznych (partii politycznych i ich liderów), mediów (dziennikarzy) oraz społeczeństwa (obywateli, potencjalnych wyborców). W szczególności, celem było (1) zdefiniowanie populistycznych aktorów (podmiotów) politycznych, rozpoznanie stosowanych przez nich strategii i taktyk komunikacyjnych oraz wskazanie czynników, które zwiększać mogą ich skuteczność, (2) określenie roli tradycyjnych i nowych mediów w upowszechnianiu przekazów populistycznych podmiotów politycznych, a także (3) określenie stopnia, w jakim obywatele angażują się w proces populistycznego komunikowania politycznego. Kluczowe było przy tym uwzględnienie specyfiki poszczególnych analizowanych systemów politycznych i medialnych (m.in. kultury politycznej, czynników historycznych, społecznych, sytuacji ekonomicznej i politycznej oraz kultury dziennikarskiej) i ich wpływu na typy populizmu, populistyczne strategie komunikacyjne stosowane przez podmioty polityczne, relacje pomiędzy dziennikarzami a politykami, role pełnione przez media w społeczeństwie, a także na opinie, postawy i zachowania obywateli (w tym na poziom aktywności politycznej). Badanie takie wymagało wykorzystania wiedzy oraz metod badawczych zarówno z zakresu nauk o polityce, jak i nauk mediach.

  W centrum zainteresowania znalazły się media - punktem wyjścia badań była hipoteza o wpływie oczekiwań i preferencji mediów w zakresie treści i formy na strategie komunikacyjne podmiotów politycznych. Komercjalizacja mediów, silna konkurencja na rynku medialnym oraz możliwości tworzenia i rozpowszechniania własnych przekazów w mediach online sprzyjają podmiotom politycznym stosującym populistyczne strategie komunikacyjne. Jednocześnie, dzięki nowym mediom obywatele zyskują przestrzeń do swojej aktywności politycznej, w tym wspierania lub zwalczania populizmu politycznego.

  Materiał badawczy zbierany był z mediów tradycyjnych i mediów online. System CAST posłużył do nagrania, archiwizacji i bezpośredniego dostępu online do materiału. Dzięki temu możliwe było prowadzenie badań przez duży zespół badawczy oraz rozdzielenie materiału i zadań poszczególnym członkom zespołu badawczego (podział na tzw. kolekcje, zapewnienie dostępu do określonej części zbiorów, itd.).

  Najważniejsze osiągnięcia projektu:

  1. Zebranie bogatego i zróżnicowanego materiału empirycznego z: (a) mediów tradycyjnych i mediów społecznościowych; (b) przekazów tworzonych przez podmioty polityczne i rozpowszechnianych za pośrednictwem mediów online, (c) przeprowadzonego eksperymentu dotyczącego percepcji przekazów populistycznych rozpowszechnianych przez media.
  2. Usystematyzowanie dotychczasowych badań i rozważań nad: (a) definicją populizmu, (b) typologiom populizmu, (c) właściwościami populizmu oraz (d) czynnikom społecznym i politycznym sprzyjającym poparciu obywateli dla populistycznych podmiotów politycznych.
  3. Sformułowanie charakterystyki stylu populistycznego stosowanego przez polskie podmioty polityczne, w szczególności wskazanie specyficznych elementów populizmu antyelitystycznego oraz populizmu wykluczającego.
  4. Rozpoznanie ról pełnionych przez media (dziennikarzy) w procesie formułowania i rozpowszechniania przekazów populistycznych w Polsce, w szczególności odkrycie, że dziennikarze są jednym z głównych źródeł wypowiedzi populistycznych zawartych w przekazach medialnych.
  5. Określenie specyfiki polskiego populistycznego komunikowania politycznego na tle innych państw europejskich w oparciu o przeprowadzone międzynarodowe analizy porównawcze w ramach Akcji COST IS 1308.
  6. Zróżnicowane formy upowszechniania wyników projektu w środowisku naukowym: łącznie 25 publikacji (w tym anglojęzyczna monografia, anglojęzyczna praca zbiorowa i numer specjalny Central European Journal of Communication) oraz 24 wystąpienia na krajowych i międzynarodowych konferencjach naukowych (w tym organizowanych przez prestiżowe międzynarodowe towarzystwa naukowe: International Communication Association, European Communication Research and Education Association oraz European Consortium for Political Research), a także udziały w seminariach naukowych.
  7. Zróżnicowane formy upowszechniania wyników projektu wśród obywateli: wykłady otwarte, udział w debatach i forach dyskusyjnych, przygotowanie – wraz z innymi badaczami uczestniczącymi w Akcji COST IS 1308 - audiowizualnych materiałów edukacyjnych.
• Międzynarodowy projekt Journalistic Role Performance

  Kierownik projektu: prof. UAM dr hab. Agnieszka Stępińska

  Zespół: dr hab. Bartłomiej Secler, dr Kinga Adamczewska, dr Denis Halagiera, dr Ewa Jurga, mgr Daria Zadrożniak

  Punktem wyjścia dla projektu Journalistic Role Performance (JRP) jest koncepcja faktycznie pełnionych ról dziennikarskich autorstwa Claudii Mellado (2015). W swoim modelu badaczka wyróżnia trzy wymiary działalności dziennikarskiej: relacje z aktorami politycznymi, stopień zaangażowania w debatę publiczną (interwencjonizm) oraz podejście do odbiorców. W pierwszym z tych wymiarów Mellado wskazuje na dwie przeciwstawne role: watchdoga – strażnika kontrolującego władzę oraz lojalnego pomocnika – wspierającego instytucje polityczne lub tożsamość narodową. Wymiar interwencjonizmu dotyczy stopnia interpretowania i oceniania wydarzeń przez dziennikarzy, natomiast relacje z odbiorcami dzielą się na model usługowy (service), rozrywkowy (infotainment) oraz obywatelski (civic). Te trzy osie analizy stanowią podstawę identyfikacji ról realizowanych w przekazach medialnych. Obecnie w projekcie uczestniczą badacze z 80 uczelni z 59 państw:

  https://www.journalisticperformance.org/3rd-wave-network-jrp

  Journalistic Role Performance – geneza i rozwój projektu

  Projekt JRP został zainicjowany w 2013 roku i realizowany jest jako międzynarodowe, wieloetapowe badanie porównawcze. Jego głównym celem jest empiryczna weryfikacja, w jakim stopniu dziennikarze w różnych krajach i systemach medialnych realizują określone funkcje społeczne i zawodowe. Polska uczestniczy w projekcie od jego początku, a badania prowadzone są przez zespół z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu pod kierunkiem prof. Agnieszki Stępińskiej: https://wnpid.amu.edu.pl/badania/grupy-i-zespoly-badawcze/grupy-i-zespoly-badawcze/journalistic-role-performance

  Pierwsza fala (2013–2018)

  Pierwsza edycja projektu skupiła się na analizie zawartości prasy drukowanej z lat 2012–2013. W Polsce przebadano 1130 artykułów z czterech gazet: „Gazety Wyborczej”, „Rzeczpospolitej”, „Naszego Dziennika” oraz „Faktu”. Materiały analizowano pod kątem obecności sześciu ról dziennikarskich przy użyciu jednolitej książki kodowej.

  Druga fala (2019–2024)

  W drugiej edycji badania rozszerzono zakres o cztery typy mediów: prasę, radio, telewizję i platformy internetowe. Analizie poddano 6230 materiałów pochodzących z 14 organizacji medialnych, z czterech typów mediów: prasy drukowanej, radia, telewizji i platform informacyjnych online. Dane zbierano w tych samych dniach we wszystkich krajach uczestniczących w projekcie, co pozwoliło na zachowanie spójności porównawczej. Zastosowano rozszerzoną książkę kodową, umożliwiającą nie tylko identyfikację ról, ale także ocenę ich intensywności (nasycenia) w przekazie medialnym.

  Materiał badawczy z telewizji zebrany został dzięki dostępowi do CAST. Możliwość nagrania, archiwizacji i bezpośredniego dostępu online do materiału pozwala na prowadzenie badań przez zespół badawczy i rozdzielenie materiału oraz zadań poszczególnym członkom zespołu badawczego (podział na tzw. kolekcje, zapewnienie dostępu do określonej części zbiorów, itd.).

  Główne wyniki drugiej fali

  Wyniki wskazują, że najczęściej realizowaną rolą był interwencjonizm, szczególnie silnie obecny w prasie (ponad 80% materiałów) i telewizji (ok. 69%). Drugą najczęściej występującą była rola rozrywkowa, zwłaszcza w telewizji i mediach internetowych, co wiąże się z rosnącą popularnością infotainmentu. Radio wyróżniło się natomiast częstą realizacją roli służby obywatelskiej, odpowiadającą lokalnym potrzebom i funkcji edukacyjnej. Z kolei media online łączyły cechy interwencyjne i infotainmentowe, co odzwierciedla charakter cyfrowego środowiska medialnego.

  Dodatkowo przeprowadzona analiza nasycenia ról dziennikarskich pokazała, że rola interwencyjna była najintensywniej realizowana w prasie i telewizji. Rola rozrywkowa również była silnie obecna w obu tych kanałach. Najniższe wartości uzyskano dla ról lojalnego pomocnika i służby obywatelskiej w mediach online. Radio, jako jedyne medium, wykazało relatywnie wysokie nasycenie rolą usługową.

  Zapowiedź trzeciej fali (2025–2029)

  Trzecia edycja projektu JRP, zaplanowana na lata 2025–2029, ma objąć 59 państw i ma na celu jeszcze pełniejsze odwzorowanie globalnego krajobrazu medialnego. Nowością będzie rozszerzenie analizy o bardziej zróżnicowane systemy medialne, dotąd niedoreprezentowane w badaniach. Trzecia fala zachowa strukturę porównawczą i skoncentruje się zarówno na ilościowych, jak i jakościowych aspektach pełnienia ról dziennikarskich w różnych typach mediów. Celem jest pogłębione zrozumienie zmian, jakie zachodzą w praktykach dziennikarskich w dobie cyfrowej transformacji. Ponownie materiał audiowizualny będzie zbierany i archiwizowany z wykorzystaniem CAST.

• Wzory przepływu informacji w komunikacji politycznej – na przykładzie...

  Wzory przepływu informacji w komunikacji politycznej – na przykładzie wyborów w Polsce w latach 2015–2020

  Kierownik projektu: dr Kinga Adamczewska

  Źródło finansowania: grant NCN na badania własne (PRELUDIUM): 2018/29/N/HS5/00723

  Projekt miał na celu analizę mechanizmów tworzenia, rozpowszechniania i odbioru informacji politycznych w mediach tradycyjnych i cyfrowych podczas kampanii wyborczych w Polsce. Przeprowadzono badania empiryczne, których rezultatem była typologia przepływu informacji oraz model ról aktorów komunikowania politycznego. Wykorzystano analizę zawartości mediów oraz analizę sieci społecznych (SNA). Do zebrania materiału badawczego z mediów tradycyjnych (telewizji) wykorzystano system CAST, który umożliwia nagrywanie i archiwizowanie materiałów audiowizualnych, a następnie selekcję tych materiałów. Dzięki dostępowi online do zasobów CAST możliwe było swobodne i elastyczne (bez ograniczeń czasowych i przestrzennych) korzystanie z zebranego materiału badawczego.

  Dynamika aktorów komunikacji politycznej

  Zidentyfikowano trzy główne grupy aktorów: media, polityków i obywateli. Analiza wykazała, że media nie są jednorodną kategorią – aktywność w komunikowaniu wykazywali dziennikarze, redakcje, a także eksperci. Uczestnicy komunikacji politycznej pełnili jedną z trzech ról: źródła informacji, nadawcy lub odbiorcy/reagującego.

  Media najczęściej występowały jako źródło i nadawca komunikatów, natomiast obywatele dominowali w roli podmiotów reagujących – poprzez komentarze, polubienia i udostępnienia. Politycy, choć byli wskazywani jako źródła informacji (szczególnie na Twitterze), rzadko pojawiali się jako aktywni nadawcy czy reagujący. Ich widoczność była głównie pochodną aktywności mediów, co potwierdza dominację mediocentrycznego modelu komunikowania (Negrine, 1994).

  Relacja między mediami, politykami a obywatelami przestaje odpowiadać klasycznym hierarchicznym modelom. Obserwuje się spłaszczenie struktury, charakterystyczne dla hybrydowego modelu komunikacji politycznej (Chadwick, 2013), gdzie rola obywateli staje się coraz bardziej znacząca.

  Wzorce przepływu informacji

  Połączenie analizy zawartości z analizą sieci społecznych pozwoliło zidentyfikować wzorce przepływu informacji: alokucję (jednokierunkowe nadawanie), konwersację (wymiana) i reakcję (odzew). Najczęściej obserwowanym wzorcem była reakcja – typowa dla użytkowników mediów społecznościowych. W mediach tradycyjnych dominowały wzorce nieinteraktywne.

  Zróżnicowanie wzorców komunikacyjnych wskazuje, że media cyfrowe promują większą interaktywność, co redefiniuje role uczestników komunikacji politycznej i przesuwa środek ciężkości z nadawcy na odbiorcę.

  Typologia ról w komunikacji politycznej

  Zaproponowano nową typologię ról w obiegu informacji:

  • Wzmacniacze – podmioty intensyfikujące przekaz (np. dziennikarze),
  • Rezystorzy – ograniczający przepływ informacji (często politycy),
  • Konektorzy – pośredniczący w równoważnym obiegu informacji (aktywni obywatele).

  Typologia ta rozwija klasyczne modele komunikowania (Lewin, Katz i Lazarsfeld, Westley i MacLean) i lepiej odzwierciedla rzeczywistość medialną ery cyfrowej.

  

  Wyniki projektu wskazują, że rola obywateli w komunikacji politycznej wzrasta – z biernych odbiorców stają się aktywnymi uczestnikami obiegu informacji. Dziennikarze, a nie redakcje, kształtują medialny przekaz, a politycy są bardziej obecni jako źródła niż jako aktywni nadawcy.

• MORES: Moral emotions in politics - how they unite, how they divide?

  Kierownik zespołu polskiego: prof. UAM dr hab. Artur Lipiński

  Źródło finansowania: grant HORYZONT EUROPA

  Strona projektu: https://mores-horizon.eu/

  W ramach programu Horyzont Europa badacze z 9 krajów europejskich dokonają analizy jakie emocje towarzyszą polityce od obojętności aż do nadmiernej emocjonalizacji. Oprócz prof. UAM dr. hab. Artura Lipińskiego w projekcie wezmą udział także: prof. UAM dr hab. Agnieszka Stępińska, dr Jakub Jakubowski oraz dr Filip Biały.

  Jednym z ważnych współczesnych wyzwań dla demokracji liberalnej jest obojętność obywateli względem polityki, której równolegle towarzyszy jej dramatyzacja i emocjonalizacja wykorzystywana przez aktorów antysystemowych czy populistycznych. Efektem jest erozja sfery publicznej oraz pogłębiająca się polaryzacja społeczeństwa. Na poziomie normatywnym projekt MORES zakłada, że należy unikać zarówno niedostatecznej, jak i nadmiernej emocjonalizacji polityki. Pierwsza z nich prowadzi do afektywnego odłączenia obywateli od polityki, podczas gdy druga pobudza politykę plemienną i utrudnia deliberację - obie skrajności zagrażają demokracji.

  MORES argumentuje, że moralne emocje i umoralnione tożsamości polityczne - konceptualna innowacja projektu - mają praktyczną wartość w radzeniu sobie z wyzwaniami polityki afektywnej. Emocje moralne są powiązane z interesami lub dobrobytem społeczeństwa lub przynajmniej osób innych, niż sam podmiot. Mogą one jednoczyć ludzi we wspólnych celach lub dzielić ich według umoralnionych tożsamości politycznych. MORES stworzy nowoczesne metody badania oraz wygeneruje nowe dane empiryczne na temat (1) rodzaju emocji moralnych wywoływanych przez działania i zjawiska polityczne, takie jak kampanie, style przywództwa i nieliberalna polityka; (2) roli emocji moralnych w kształtowaniu umoralnionych tożsamości politycznych; (3) wpływu emocji moralnych na zachowania polityczne, takie jak poparcie polityczne i aktywizm obywatelski.

  Analiza zawartości mediów elektronicznych (telewizji) przeprowadzona jest z wykorzystaniem CAST. Możliwość nagrania, archiwizacji i bezpośredniego dostępu online do materiału pozwala na prowadzenie badań z wykorzystaniem materiału z dłuższego okresu – w tym przypadku z lat 2014, 2019 i 2024.