Każdy lodowiec jest inny. Niektóre mają kilkadziesiąt kilometrów długości i przypominają rozgałęzione systemy rzeczne. Inne to jednokilometrowe misy, skryte w cieniu skał przed ciepłem słońca. Jeszcze inne wyglądają jak kapelusze grzyba, z których wysuwają się lodowe macki wciskające się w obniżenia terenu. Do tego dochodzą jeszcze różnorodne odmiany klimatu, specyfika lokalnej geologii i rzeźby otoczenia. Wszystko to sprawia, że krajobraz miejsc uwolnionych spod lodu jest w każdym regionie unikalny.
Badaniem tych stref morenowych zajmuje się geomorfologia glacjalna, która daje bezcenny wgląd w to, co działo się z lodowcami dawniej oraz w to, co normalnie jest ukryte pod lodem przed naszymi oczami. Przykładowo, obserwując charakter i układ moren czołowych możemy rozpoznać dawne awanse czoła oraz okresy szybkiego topnienia, co czasem jest jedyną dokumentacją minionego klimatu. Analizując ukształtowanie i osady podłoża lodowca zyskujemy informację m.in. o jego dawnej dynamice ruchu. Coś jak lodowcowa archeologia.
Krajobrazy polodowcowe zostały do tej pory rozpoznane dla wielu rodzajów lodowców wysokich i średnich szerokości geograficznych. Biorąc pod uwagę szalony postęp jaki dokonał się w naukach lodowcowych w ostatnich 20 latach, zaskakujące jest jak niewiele wiemy o geomorfologii glacjalnej w szerokościach niskich (w tropikach), które do niedawna pozostawały w zasadzie nietknięte przez badaczy. Brakuje nam informacji o przeszłości tamtejszych lodowców, ich interakcjach z klimatem i procesach działających na ich przedpolach, a wiedza ta jest coraz bardziej potrzebna mieszkańcom tych obszarów, w szczególności milionom ludzi w Andach. W Peru i Boliwii zlokalizowana jest bowiem zdecydowana większość tropikalnego lodu świata, który w suchych półroczach z trudem ratuje mieszkańców przed brakami wody w kranie. Do tego, opuszczone przez lód przedpola lodowców bywają bardzo niebezpieczne, bo często rozwijają się tam niestabilne jeziora mogące wywoływać katastrofalne powodzie.
W odpowiedzi na tę lukę w wiedzy na Wydziale Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM powstał projekt badawczy, którego celem była szczegółowa analiza świeżego krajobrazu polodowcowego lodowca tropikalnego oraz interpretacja procesów, które je kształtowały. Co niezmiernie ważne, projekt powstał w ścisłej współpracy z działającym na WNGiG UAM Studenckim Kołem Naukowym Geografów. Pod parasolem własnego cyklicznego projektu GEOpraktyki studenci zorganizowali ekspedycję na położony na wysokości 5 000 m lodowiec Charquini Sur w boliwijskich Andach i przeprowadzili badania terenowe pod kierownictwem glacjologa dra Jakuba Małeckiego. Wyniki prac, do których dołączyli też specjaliści z Wielkiej Brytanii i Francji, zostały właśnie opublikowane w brytyjskim czasopiśmie Earth Surface Processes and Landforms i stanowią pierwsze na świecie opracowanie geomorfologii tropikalnej strefy morenowej oraz jedno z nielicznych dla małych lodowców cyrkowych.
Cały artykuł dostępny na Uniwersyteckie.pl
tekst: dr Jakub Małecki https://glacjoblogia.wordpress.com/
fot. Adrian Wykrota
