Powstaje globalna superliga uczelni badawczych. Rośnie dystans między najlepszymi uniwersytetami, a pozostałymi instytucjami. Tym, co będzie wewnętrznie różnicować sektor akademicki, również w Polsce, będą wyniki badań naukowych, mierzalne efekty publikacyjne, wykorzystywane jako kryterium dalszej koncentracji talentów i zasobów.
Rosnąca liczba studentów w scenariuszu niepowstrzymanej ekspansji szkolnictwa wyższego pociąga za sobą równolegle rosnącą liczbę nauczycieli akademickich i nieuniknione zmiany charakteru ich pracy w sektorze szkolnictwa wyższego. A dokładniej – w jego coraz silniej zróżnicowanych podsektorach. Stosunkowo jednorodnego charakteru szkolnictwa wyższego, znanego do niedawna w większości krajów świata – nie da się w przyszłości utrzymać we wszystkich typach uczelni, ze względu na miliony nowych osób wkraczających do szkolnictwa wyższego.
Czego można się po tych zmianach spodziewać i co one oznaczają dla UAM? Rosnąca stratyfikacja pionowa systemów szkolnictwa wyższego prowadzi do wyłonienia się globalnej ultraelity uczelni, superligi konkurujących ze sobą uniwersytetów prowadzących intensywne badania naukowe. Ta superliga jest już obecna w większości krajów, ale jest szczególnie silnie widoczna w krajach OECD (wstępnie oszacujmy liczbę takich uczelni na 1000). Światowa elita charakteryzuje znakomitymi wynikami badań naukowych, które są stosunkowo łatwe do zmierzenia i zastosowania w różnych rankingach, zarówno krajowych, jak i międzynarodowych.
W ujęciu globalnym – UAM znajduje się już teraz w owej superlidze! Nasze najważniejsze zadanie to się w niej utrzymać w sytuacji, w której wszyscy europejscy i globalni konkurenci, głównie z pomocą swoich państw, strategicznie inwestują w badania naukowe, a nam w Polsce przychodzi to z ogromną trudnością (i wystarczy tu wspomnieć o mikroskopijnym od dekady budżecie NCN).
Najważniejszą walutą wymienną uznania w nauce są wyniki badań naukowych – globalnie widoczne poprzez międzynarodowe publikacje, najlepiej umieszczone w wysokocytowanych czasopismach. Im więcej innowacyjnych badań zreferowanych w czasopismach o największej widzialności, tym wyższe uznanie dla instytucji. Sformalizowaną formą globalnego uznania akademickiego są rankingi uczelni oparte na badaniach i publikacjach, zwłaszcza dwa: ranking szanghajski i ranking lejdejski, korzystające z baz publikacyjnych Core Collection i Scopus firm Clarivate Analytics i Elsevier. Generowanie indywidualnego prestiżu każdego naukowca poprzez publikacje, granty badawcze, patenty i środowiskowe nagrody ma krytyczne znaczenie dla uniwersytetów prowadzących intensywne badania.
Cały artykuł dostępny na Uniwersyteckie.pl
tekst: prof. Marek Kwiek