Rozpoczynał się wiek XX. Kraj nasz jak cały cywilizowany świat przeżywał zmiany stosunków społecznych […]. Nie wystarczyło mi przeżywanie tego po literacku. Czułam bezwzględnie potrzebę zdobycia wiedzy naukowej, aby należycie tę rzeczywistość pojmować i wykorzystywać twórczo.
Ludwika Dobrzyńska-Rybicka, Archiwum PAN
Dlaczego potrzebujemy sali Ludwiki Dobrzyńskiej-Rybickiej na UAM?
Na mocy decyzji Senatu UAM oraz rektorki prof. Bogumiły Kaniewskiej 6 maja odbędzie się uroczyste nadanie sali nr XVII w Collegium Minus imienia prof. Ludwiki Dobrzyńskiej-Rybickiej. Idea zrodziła się w trakcie przygotowań do obchodów w 2019 roku 100-lecia powstania Uniwersytetu Poznańskiego, gdy szukałyśmy śladów, materiałów, biografii i spuścizny zapomnianych pierwszych badaczek i naukowczyń okresu międzywojennego, które współtworzyły Uniwersytet Poznański.
Mamy nadzieję, że w ten symboliczny sposób przybliżymy społeczności akademickiej postać filozofki, psycholożki, socjolożki i bibliotekoznawczyni, długoletniej kierowniczki Biblioteki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego, promotorki obywatelskich praw kobiet, pierwszej kobiety, która uzyskała tytuł profesora w II Rzeczypospolitej w Uniwersytecie Poznańskim, w którego założenie była zaangażowana.
Życiorys Ludwiki Dobrzyńskiej-Rybickiej (1868-1958) to znak czasów przełomu. Wkroczenie kobiet do instytucji naukowych 105 lat temu było skumulowanym efektem zmian mentalnych i cywilizacyjnych oraz długotrwałej walki o uznanie człowieczeństwa żeńskiej połowy społeczeństwa. Na przełomie XIX i XX wieku wykształcenie kobiet wciąż jawiło się jako zagrożenie dla tradycyjnych wartości i narodu. Powszechność przesądów mizoginistycznych dotyczących ułomności kobiecego umysłu, a także „ryzyko” maskulinizacji uczonych kobiet miały swoje przełożenie na stosunek społeczeństwa do edukacji i rozwoju kobiecych karier. Pierwsze uczone, które pomimo braku sprzyjających warunków wybrały uczelnię jako miejsce pracy, miały nieporównanie więcej niż mężczyźni raf i barier do pokonania. Nie jesteśmy w stanie zrozumieć rozwoju uniwersytetów bez wiedzy na temat wykluczania kobiet oraz ich walki o prawo do edukacji, a także tego, jak wejście kobiet do akademii zmieniło uczelnie i naukę. Świadomość, jaką rolę odegrały kobiety w kształtowaniu historii uniwersytetu, otwiera nas na zrozumienie pracy i wyzwań kobiet współcześnie.
Po co nadawać miejscom imiona?
Zaproponowana przez Pierre’a Norę koncepcja „pamięci zbiorowej” mówi nam, że możliwe jest uprawianie historii poprzez badanie „miejsc” pamięci zbiorowych: miejsc topograficznych (archiwa, biblioteki, muzea), zabytkowych (cmentarze), symbolicznych (rocznice) i funkcjonalnych (podręczniki) [P. Nora, Czas pamięci, przekład W. Dłuski, „Res Publica Nowa” 2001, 7, s. 37]. Rocznica powstania Wszechnicy Piastowskiej w Poznaniu okazała się rodzajem szczególnego czasu pamięci, a projekt o poznańskich naukowczyniach sposobem zadbania o pamięć zbiorową.
Upamiętnienie prof. Ludwiki Dobrzyńskiej-Rybickiej jako przedstawicielki pierwszych naukowczyń pełni naszym zdaniem szczególnie dwie funkcje. Po pierwsze wydobywamy z cienia niezwykłą postać, doceniając jej dziedzictwo i ważny wkład w tworzenie uniwersytetu i nauki, a zatem symbolicznie celebrujemy jej talenty, dorobek, odwagę i siłę przetrwania. Po drugie – jeśli nieobecność i brak pamięci oznaczają symboliczne powtórzenie niesprawiedliwości i wykluczenia, to upamiętnienie naszej bohaterki i innych pierwszych naukowczyń pełni funkcję „antydyskryminacyjną” w myśl zasady „nigdy więcej”. Bo wykluczanie z publicznej przestrzeni i narracji pamięci oznacza dla opresjonowanych w przeszłości dziewcząt i kobiet ponowną krzywdę i niesprawiedliwość.
Cały artykuł na stronie: https://uniwersyteckie.pl/ludzie-uam/prof-ludwika-dobrzynska-rybicka-wydobyta-z-nieistnienia
Tekst: prof. UAM Iwona Chmura-Rutkowska, prof. UAM Edyta Głowacka-Sobiech
