Z prof. Markiem Kwiekiem, dyrektorem IAS UAM, wiceprzewodniczącym Komitetu Sterującego ID-UB UAM, naukoznawcą, autorem między innymi „Globalnej nauki, globalnych naukowców” oraz 230 artykułów naukowych, rozmawia Krzysztof Smura.
Zacznijmy od roli kobiet w nauce. W swojej książce podnosi pan rolę różnic między mężczyznami i kobietami naukowcami w różnych wymiarach kariery akademickiej. Spytam o najważniejsze.
– W nauce światowej od półwiecza regularnie przybywa kobiet naukowców, ale w ostatnich dwóch dekadach wzrost ten jest tak znaczący, że zmienia się kontekst społeczny nauki. Jeżeli dzisiaj w krajach OECD niemal połowa młodych naukowców w dziedzinach ścisłych, przyrodniczych i medycznych łącznie to kobiety – to mamy do czynienia z zupełnie nową sytuacją. Podobnie jest w prowadzonych przeze mnie badaniach naukoznawczych: okazuje się, że za powstającą nauką stoją nie po prostu abstrakcyjni naukowcy, ale naukowcy, którzy mają określoną płeć, wiek, zdefiniowane dyscypliny, indywidualne historie publikacyjne i indywidualne biografie naukowe. Mają swoje tempo awansu, poziom umiędzynarodowienia badań, średnią wielkość swoich zespołów badawczych czy też zróżnicowany dostęp do grantów. I powstawanie nauki w takich nowych wymiarach możemy dzisiaj precyzyjnie analizować. Tym zajmuje się nowe naukoznawstwo, albo science of science (czy też, jak w moim przypadku, quantitative science studies).
Czyli nauka ma również płeć? Co to oznacza?
– Oznacza to, że nauka powstaje w ściśle zdefiniowanych, globalnych, krajowych, instytucjonalnych i dyscyplinarnych kontekstach, w których liczba i odsetek kobiet naukowców podlega potężnym zmianom. Inaczej wygląda współpraca w badaniach naukowych w zmatematyzowanych dyscyplinach ścisłych, takich jak fizyka czy inżynieria, w których przytłaczającą większość naukowców (80-90%) stanowią mężczyźni – a inaczej w dyscyplinach medycznych czy biochemicznych, w których liczba kobiet zaczyna stopniowo dorównywać liczbie mężczyzn. W najnowszej książce badam szczegółowo – na dużej próbie 25 tysięcy polskich naukowców – typy podejmowanej współpracy badawczej, wzorce publikowania i wreszcie wzorce pracy zespołowej w nauce. Okazuje się na przykład, że w Polsce, inaczej niż w krajach anglosaskich, badanych dotąd w małej skali, mężczyźni współpracują przede wszystkim z mężczyznami – ale zarazem również kobiety współpracują przede wszystkim z mężczyznami. Znajduje to przełożenie na globalny wpływ powstających prac, ponieważ publikacje powstające w zespołach czysto kobiecych są po prostu, statystycznie, rzadziej cytowane niż prace powstające w zespołach mieszanych.
Cała rozmowa na stronie: https://uniwersyteckie.pl/nauka/prof-marek-kwiek-nauka-naukowcy-i-dane
tekst: Krzysztof Smura
fot. Adrian Wykrota
