Data publikacji w serwisie:

UP nie stanowił szczególnego przypadku

- Antysemityzm pozostaje jednym z najbardziej wstydliwych i mrocznych rozdziałów w dziejach europejskich uniwersytetów - z prof. Anną Wolff-Powęską, historyczką i folozofką rozmawia Magda Ziółek.

Należy pani do grona naukowców, którzy badali przypadki antysemityzmu na UP. Czy te badania odkryły coś, czego pani wcześniej nie wiedziała, nie przeczuwała?

Projekt nie jest skończony. Ciągle trwają jeszcze badania i z pewnością ich efekty nie usatysfakcjonują wszystkich. Zdumiewać może jednak fakt, że nikt dotąd nie podjął się realizacji tego ambitnego zadania. Jeśli chodzi o mnie, to relacje na poznańskim uniwersytecie znajdowały się daleko poza sferą moich zainteresowań. Przez dekady byłam skupiona na stosunkach międzynarodowych oraz historii myśli politycznej w Europie, głównie na obszarze niemieckojęzycznym. Moi rodzice, rodzina, wszyscy pochodzili ze środowisk odległych od życia uniwersyteckiego. Temat był im całkowicie obcy.

Nie znaczy to bynajmniej, że kwestia antysemityzmu była mi obojętna. Nie sposób zajmować się dziejami niemieckiej myśli politycznej bez uwzględnienia roli antysemityzmu w dziejach tego narodu. W 2003 r. opublikowałam książkę o postawie niemieckich Kościołów wobec tzw. problemu żydowskiego. Studia nad tym tematem pozwoliły mi głębiej wejść w warunki egzystencji Niemców pochodzenia żydowskiego, wzajemnych relacji, nade wszystko jednak szukać odpowiedzi na pytanie o korzenie antyjudaizmu w całej Europie. Hierarchowie Kościołów katolickiego i protestanckiego, teolodzy, wykładowcy uniwersyteccy byli głęboko uwikłani w rasistowskie działania.

Wydawać by się mogło, że to właśnie uniwersytety powinny być wolne od wszelkiego rodzaju ideologii, otwarte dla wszystkich?     

Z pewnością ma pani rację, mówiąc, iż od uniwersytetów oczekiwać się winno wewnętrznej suwerenności. W końcu alma mater stanowiła przez wieki synonim humanizmu, centrum oświecenia o kulturotwórczym znaczeniu. Tak więc antysemityzm stanowił zaprzeczenie idei universitas, powszechności i całościowego traktowania wspólnoty uczelnianej, odległy od Humboldtowskiego ideału wartości uniwersyteckich. Pozostaje on jednym z najbardziej wstydliwych i mrocznych rozdziałów w dziejach europejskich uniwersytetów. Uniwersytet Poznański nie stanowił bowiem szczególnego casusu.

Źródeł antysemityzmu na uczelniach wyższych należy szukać zarówno w uwarunkowaniach historycznych i przemianach politycznych, społecznych, jak i w zakorzenionych od wieków w świadomości ludzi uprzedzeń i negatywnych stereotypów. Nade wszystko stanowił on integralny element tożsamości kształtujących się w XIX stuleciu państw narodowych i ich elit. W przeciwieństwie jednak do tradycyjnego antyjudaizmu nowoczesny antysemityzm potrzebował naukowego, a de facto pseudonaukowego wsparcia.

Cały wywiad dostępny na uniwersyteckie.pl

fot. Adrian Wykrota