Poznańską Nagrodę Literacką ustanowili wspólnie w 2014 roku, po śmierci Stanisława Barańczaka, Prezydenta Miasta Poznania Jacek Jaśkowiak oraz prof. Bronisław Marciniak, ówczesny Rektor UAM.
Składa się z dwóch części. Nagroda im. Adama Mickiewicza w wysokości 60 tysięcy zł przyznawana jest za całokształt twórczości, natomiast nagroda im. Stanisława Barańczaka (40 tysięcy zł) trafia do twórców, którzy nie ukończyli 35. roku życia.
NAGRODĘ IM. ADAMA MICKIEWICZA w 2018 roku otrzymała Anna Bikont za książkę „Sendlerowa. W ukryciu”, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2017.
NAGRODĘ/STYPENDIUM IM. STANISŁAWA BARAŃCZAKA w 2018 roku otrzymał Szczepan Kopyt za książkę „z a b i c”, WBPiCAK, Poznań 2016.
**
ANNA BIKONT „Sendlerowa. W ukryciu”, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2017
Biografia jednej z bohaterek lat okupacji, której inwencja i determinacja w ratowaniu żydowskich dzieci z warszawskiego getta nie ma sobie równych w historii tamtego okresu, imponuje pod wieloma względami.
Jest biografią, a nie hagiografią. Irena Sendlerowa sportretowana została wbrew jej własnej legendzie, przeciw mitologizacji, która coraz szczelniej oddzielała tę wspaniałą postać od prawdy historycznej. Przywrócenie znaczenia faktom, ustalenie prawdziwszych proporcji między potrzebą podziwu a rzeczywistą zasługą, niezwykle solidne udokumentowanie poszukiwań, uwzględnienie roli osób znanych do tej pory słabiej, wszystko to ocaliło Sendlerową przed uprzedmiotawiającym wyolbrzymieniem jej dokonań, a także przed instrumentalizacją – w funkcji dawczyni alibi narodowi oskarżanemu o współudział w ludobójstwie Żydów.
Jest portretem środowiska niosących ratunek i uratowanych. W pierwszej grupie znajdujemy lewicowych działaczy społecznych, jak Sendlerowa, ludzi po prostu przyzwoitych lub wielkodusznych, motywowanych autentycznym chrześcijaństwem, czasami zaś – co zaskakujące – nacjonalistów, przed 1939 rokiem znanych z braku tolerancji dla mniejszości żydowskiej. W drugiej – dzieci prostych ludzi oraz przedwojennych elit, przyszłych emigrantów i najważniejszych twórców kultury polskiej. Powiedzenie, iż ratowanie jednostek było ratowaniem całego świata ukazuje się w książce Anny Bikont znakomicie.
Dodajmy, ze pomiędzy niosącymi i dostającymi pomoc rozciągało się morze obojętności i strachu, dodatkowo zatrute przez łajdactwo szmalcowników, szantażystów, różnej maści nienawistników
i kombinatorów.
Jest opowieścią o wyjątkowym człowieku i całej masie ludzi, którzy zostali zmuszeni, by sprostać sytuacji trudnej do wyobrażenia. Opowiadając o ich zawsze nietuzinkowych losach, Anna Bikont rezerwuje sobie rolę aktywnego medium: nie wysuwa się w książce na pierwszy plan, ale i nie ukrywa warunków i ograniczeń dochodzenia do prawdy. Nie szantażuje emocjonalnie czytelnika, zarazem nie zakazując sobie komentowania moralnych aspektów różnych sytuacji i postępków. Książka jest rzeczowa, lecz nie pozbawiona znamion temperamentu autorki. W sumie jednak liczy się tylko to, co zdarzyło się wówczas i potem, główna bohaterka i postacie z jej otoczenia. Liczy się opowieść
o prawdziwych ludziach.
Anna Bikont – dziennikarka i pisarka, z wykształcenia psycholożka. Od pierwszego do ostatniego numeru (1982–1989) pracowała w zespole „Tygodnika Mazowsze”, pisma podziemnej Solidarności, współtworzyła „Gazetę Wyborczą”, z którą związana jest do dzisiaj. Jej książka „My z Jedwabnego” otrzymała m.in. nagrodę historyczną „Polityki” oraz European Book Prize. Wydanie amerykańskie znalazło się na liście stu najważniejszych książek 2016 roku według „New York Timesa” i zostało nagrodzone National Jewish Book Award. Wraz z Joanną Szczęsną napisała wyróżnioną Wielką Nagrodą Fundacji Kultury książkę „Lawina i kamienie. Pisarze wobec komunizmu” oraz „Pamiątkowe rupiecie. Biografia Wisławy Szymborskiej”. Jej ostatnia książka „Sendlerowa. W ukryciu” znalazła się w finale Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego za Reportaż Literacki. Laureatka Poznańskiej Nagrody Literackiej 2018 – Nagrody im. Adama Mickiewicza.
***
SZCZEPAN KOPYT z a b i c, WBPiCAK, Poznań 2016
Jeden z najgłośniejszych i najwyżej cenionych poetów młodego pokolenia, autor kilku książek poetyckich i płyt muzycznych. W zbiorze „z a b i c” dokonuje się kumulacja i zarazem przekroczenie zasad estetycznych i etycznych, którymi Kopyt kieruje się od początku swej twórczości: drążenia
w językach społecznych, zaangażowania po stronie słabszych i pokrzywdzonych, krytyki świata rządzonego przez pieniądz i konsumpcję, ekologizm. Siła tych wierszy polega na kombinacji retorycznej finezji z nieomal utopijną prostotą przekazu.
Szczepan Kopyt – (ur. 1983) poeta, muzyk i aktywista związany głównie z Poznaniem oraz poznańskim wydawnictwem Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury. Jeden z naczelnych „młodych poetów zaangażowanych” debiutujących po roku 2000. Autor sześciu książek poetyckich: „yass” (2005), „możesz czuć się bezpiecznie” (2006), „Sale sale sale” (2009), „buch” (2011), „kir” (2013), „z a b i c” (2016). Współredaktor (wraz z Maciejem Gierszewskim) tomu „Słynni i świetni. Antologia poetów Wielkopolski debiutujących w latach 1989–2007” (2008).
Wyróżniony nagrodą główną konkursu im. Jacka Bierezina (2004), Medalem Młodej Sztuki (2006), nagrodą Poznańskiego Przeglądu Nowości Wydawniczych (2011), „małą” nagrodą poznańskiej filii Fundacji Kultury Polskiej (2014). Nominowany do Nagrody Literackiej Gdynia (2010, 2014) oraz do Paszportu Polityki (2011). Nominowany do Stypendium im. Stanisława Barańczaka.
POZOSTALI NOMINOWANI DO NAGRODY/STYPENDIUM IM. STANISŁAWA BARAŃCZAKA:
WIKTOR MARZEC za książkę „Rebelia i reakcja. Rewolucja 1905 roku i plebejskie doświadczenie polityczne”, Universitas, Kraków 2017
Opracowanie rewolucji 1905 roku, tyleż od strony historycznej, co politologicznej. Ta druga perspektywa decyduje o aktualności doświadczenia sprzed ponad wieku. Ludowy, plebejski charakter ówczesnego buntu nie doprowadził do trwałego upodmiotowienia klasy robotniczej, za to sposób jego potraktowania ukształtował pewien model podejścia do aspiracji ekonomicznych i społecznych wyrażanych przez grupy pracowników. Dotyczy to również języka, służącego do pacyfikacji ich żądań. Książka łączy wartości stricte akademickie z pouczającą eseistyką historyczno-społeczną.
Wiktor Marzec (ur. 1985) – socjolog i filozof. Zajmuje się socjologią historyczną, teorią dyskursu, historią robotniczą, historią pojęć i filozofią polityczną. Obecnie przygotowuje rozprawę doktorską na Uniwersytecie Środkowoeuropejskim w Budapeszcie (CEU). Stypendysta m.in. Uniwersytetu Michigan i Uniwersytetu Humboldtów w Berlinie. Redaktor działu nauk społecznych w czasopiśmie „Praktyka Teoretyczna”. Publikował m.in. w „Thesis Eleven. Critical Theory and Historical Sociology” oraz „Eastern European Politics and Societies”. Nominowany do Stypendium im. Stanisława Barańczaka.
ILONA WITKOWSKA za książkę „Lucyfer zwycięża”, Korporacja Ha!art, Kraków 2017
Po błyskotliwym debiucie (Splendida realta, 2012), który obfitował w „efekty specjalne", mienił się stylami, jakby kołował w przedziwnym tańcu języka, teraz przychodzą wiersze surowe, pozbawione wszelkiej zalotności, oparte na krótkich zdaniach oznajmujących i mocnych pytajnikach, niepokojąco dosłowne. Dużo w nich żalu obróconego w gniew i niezgody na rzeczywistość społeczną.
Ilona Witkowska – (ur. 1987) debiutowała książką „splendida realta”, wydaną przez WBPiCAK w Poznaniu, za którą otrzymała nagrodę poetycką Silesius w kategorii debiut roku. W 2018 nominowana do tej nagrody w kategorii książka roku za tom „Lucyfer zwycięża” (również nominacja do Nagrody Poetyckiej im. Wisławy Szymborskiej 2018). Poetka projektu „Sfotografuj wiersz – Zwierszuj fotografii_ę”. Nominowana do Stypendium im. Stanisława Barańczaka.
fot. Adrian Wykrota
