Turecki noblista doktorem honorowym UAM

– To wielkie wyróżnienie i zaszczyt dla mnie, jestem bardzo szczęśliwy – dziękował Orhan Pamuk odbierając dyplom honorowy. – Dla mnie wolność słowa i swoboda wypowiadania się są w pewnym sensie czymś, co umożliwia mi ochronę tego, czym się zajmuję. To ochrona tekstu, ja też bronię swojego tekstu, stąd opowiadam się za wolnością słowa w sposób niemalże egoistyczny. Chodzi też o to, żeby zachować ducha humanizmu w tym, co mówimy i co czynimy – dodał Orhan Pamuk. – To Montaigne właściwie odkrył to, że na tym polega humanizm i w związku z tym, można powiedzieć, że jeżeli on napisał szczerze o tym, że ludzie w różnych zakątkach świata rozumieją go, to ludzkie serca, ludzka myśl jest wszędzie, dlatego też wszędzie to jest takie samo. Duch humanizmu i humanistyki opiera się na odkryciach w literaturze i to jest właśnie ta idea dublera niejako, ta fantazja, w której widzimy, że jest ktoś, kto wygląda czy jest takim człowiekiem jak ja, to w mojej literaturze się pojawia, bawię się tym w moich książkach – mówił do zebranych pisarz.

W swojej obszernej laudacji, prof. Liliana Sikorska mówiła o obecności wielu elementów w twórczości Noblisty. Zaznaczyła m.in.: – Nie bez znaczenia jest też niezwykła wrażliwość Orhana Pamuka na sztukę, co stanowi jeden z kluczy interpretacyjnych. W dzieciństwie i młodości myślał o karierze artysty malarza, jednak pod naciskiem rodziny podjął studia na wydziale architektury politechniki stambulskiej – mówiła promotorka doktoratu honorowego. Nie został architektem, ponieważ przeniósł się na dziennikarstwo, które ukończył w 1976 roku. Zarówno architektura, jak i sztuka znajdują swoje odbicia w twórczości pisarza.

Podczas uroczystości głos zabrali także dziekani, reprezentanci Szkoły Nauk o Języku i Literaturze UAM.

Dziekana Wydziału Anglistyki prof. Joanna Pawelczyk mówiła: – Chociaż pisanie wymaga skupienia i samotności, izolacji od świata pozwalającej na refleksję i introspekcję, Orhan Pamuk jednocześnie aktywnie w tym świecie uczestniczy właśnie poprzez swoją twórczość. Jest pisarzem odważnym, gotowym podejmować politycznie ryzykowne tematy i wykorzystać potężne narzędzie, jakim jest literatura, aby przeciwstawić się niesprawiedliwościom, poddać krytyce reżimy i ich totalitarne skłonności, jednocześnie nie sprowadzając literatury do roli propagandy, a raczej ukazując złożoność problemów i konfliktów.

Dziekan Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej prof. Tomasz Mizerkiewicz mówił o tym, jak intymna bliskość kulturowa dzieł Orhana Pamuka jest w przypadku polskich czytelniczek i czytelników głęboko zakorzeniona i obejmuje wiele wieków rozwoju kultur tureckiej i polskiej.

Dodał także: – Wspólnota Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej (…) kieruje serdeczne gratulacje do nowego doktora naszej Uczelni i dziękujemy za wspaniałe dzieło literackie oraz budzącą nasz najwyższy szacunek prodemokratyczną postawę publiczną. Dopiero dzisiaj, kiedy Orhan Pamuk stał się członkiem naszej wspólnoty uniwersyteckiej, widzialny staje się jako ten, który od dawną naszą wspólnotę aktywnie formował. Dla Orhana Pamuka i dla nas zaczyna się też nowe zadanie: musimy dowiedzieć się, jak uczyć się życia z jego dzieł, kiedy nie jest już innym, lecz wreszcie jednym z nas.

Biogram:

Orhan Pamuk urodził się w 1952 roku w Stambule. Dorastał w dzielnicy Nişantaşı w rodzinie podobnej do tych opisanych w powieściach Cevdet Bej i synowie oraz Czarna księga. Jak opisywał w autobiograficznej powieści Stambuł. Wspomnienia i miasto, swoje dzieciństwo i młodość, aż do dwudziestego drugiego roku życia, spędził na malowaniu i rozmyślaniu o przyszłej karierze malarskiej. Porzucił jednak architekturę i malarstwo, by rozpocząć studia dziennikarskie na Uniwersytecie Stambulskim. W wieku dwudziestu trzech lat zdecydował, że zostanie pisarzem – rzucił wszystko, zamknął się w domu i zaczął pisać. Jego pierwsze dzieło Cevdet Bej i synowie zdobyło nagrodę Wydawnictwa Milliyet za najlepszą powieść. Została ona opublikowana w 1982 roku i w tym samym roku zdobyła także Nagrodę im. Orhana Kemala. W kolejnym roku ukazał się Dom ciszy, przetłumaczony na język francuski i nagrodzony w 1991 roku Prix de la Découverte Européenne. Biały zamek (1985), opowiadający o skomplikowanych relacjach między osmańskim uczonym a jego weneckim niewolnikiem, został przełożony na wiele języków i był pierwszą powieścią Pamuka, która zapewniła mu międzynarodowy rozgłos. Wyjechał wtedy wraz z żoną do Stanów Zjednoczonych, gdzie w latach 1985–1988 był profesorem wizytującym na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku. Właśnie tam napisał większość opublikowanej w 1990 roku Czarnej księgi, w której posługując się postacią adwokata poszukującego zaginionej żony, opisał ulice Stambułu, ich historię, charakter i atmosferę. Powieść ta, przetłumaczona na język francuski i nagrodzona Prix France Culture, utrwaliła pozycję pisarza w świecie literatury, zarówno w Turcji, jak i na świecie. Powieść, Nazywam się Czerwień, wydana w 1998 roku, zdobyła nagrody Prix du Meilleur livre étranger we Francji (2002), Grinzane Cavour we Włoszech (2002) oraz IMPAC Dublin Literary Award w Irlandii (2003). Od połowy lat dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku Orhan Pamuk pisał także artykuły poświęcone prawom człowieka i wolności myśli, w których krytykował państwo tureckie, mimo iż nigdy nie wykazywał zainteresowania polityką. Wybór tych tekstów, ukazujących się zarówno w kraju, jak i za granicą, opublikowano w 1999 roku pod tytułem Inne kolory. Z kolei w 2002 roku ukazała się jego „pierwsza i ostatnia powieść polityczna” Śnieg. Ta opowiadająca o napięciach i przemocy pomiędzy rozpolitykowanymi islamistami, armią, sekularystami oraz nacjonalistami kurdyjskimi i tureckimi powieść, której akcja rozgrywa się w tureckim mieście Kars, uznana została przez „New York Times Book Review” za jedną z 10 najlepszych powieści 2004 roku.  Orhan Pamuk, którego książki przetłumaczone zostały na 63 języki i sprzedały się w nakładzie 13 milionów egzemplarzy (2 miliony w Turcji, 11 milionów za granicą), uzyskał doktoraty honoris causa na wielu uniwersytetach. W 2005 roku uhonorowany został Pokojową Nagrodą Księgarzy Niemieckich przyznawaną od 1950 roku i uznawaną za najbardziej prestiżową nagrodę w dziedzinie kultury w Niemczech. W 2006 roku magazyn „Time” uznał go za jednego ze 100 najbardziej wpływowych ludzi świata. Orhan Pamuk jest członkiem honorowym Amerykańskiej Akademii Sztuki i Literatury oraz Chińskiej Akademii Nauk Społecznych. Co roku prowadzi semestralne zajęcia na Uniwersytecie Columbia. Otrzymując w 2006 roku literacką Nagrodę Nobla, został pierwszym Turkiem uhonorowanym w ten sposób. Jego przemowa noblowska Walizka mojego ojca ukazała się w 2007 roku wraz z innymi tekstami pisarza. W 2008 roku opublikował Muzeum niewinności, w 2010 roku ukazał się zbiór Manzaradan Parçalar [Fragmenty krajobrazu – nieprzetłumaczone na język polski]. W 2012 roku Orhan Pamuk otworzył w Stambule Muzeum Niewinności i opublikował katalog muzealny Niewinność przedmiotów, Europejskie Forum Muzeów uznało w 2014 roku Muzeum Niewinności za najlepsze muzeum Europy. W lutym 2016 roku ukazała się Rudowłosa. Przedostatnia książka autora jest jedną z najpoczytniejszych i najczęściej dyskutowanych Jego powieści. Rok później przetłumaczona została na język włoski i nagrodzona Nagrodą Lampedusa. W tym roku nakładem Wydawnictwa Literackiego ukazała się kolejna książka pisarza Noce zarazy.