Polityka otwartego dostępu do danych badawczych finansowanych ze środków publicznych

Jak czytamy w dokumencie: „Dane są fundamentalnym elementem nauki, a ich wartość jest współcześnie znacząco zwiększona dzięki otwartemu dostępowi. Otwarte dane badawcze zwiększają widoczność i cytowalność naukowców, co przekłada się na lepsze możliwości współpracy zarówno na szczeblu krajowym jak i międzynarodowym. Poprawiają one także przejrzystość procesu badawczego, umożliwiając weryfikację rzetelności naukowej realizowanych projektów oraz uwiarygadniając wyniki prezentowane w publikacjach naukowych. Dostęp do danych podnosi efektywność nauki, eliminując konieczność powtarzania badań w ramach realizacji nowych scenariuszy badawczych.

Polityka jest skierowana do podmiotów sektora nauki i szkolnictwa wyższego, które dysponują danymi badawczymi wytworzonymi dzięki finansowaniu ze środków publicznych. Ze względu na swój zakres dokument ten bezpośrednio wpłynie także na zadania agencji działających na rzecz sektora nauki, takich jak Narodowe Centrum Nauki (NCN), Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR), Agencja Badań Medycznych (ABM), Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej (NAWA) oraz Fundacja na rzecz Nauki Polskiej (FNP).

Zasadniczym celem działań opisanych w Polityce jest doprowadzenie do sytuacji, w której otwarty dostęp do danych badawczych stanie się w Polsce normą funkcjonującą w praktyce. Polityka nakreśla szereg zadań, które posłużą osiągnięciu tego celu, jednak sama w sobie stanowi jedynie swoistą mapę drogową.

Niezwykle ważnym elementem, na który zwrócono uwagę w Polityce”, jest zapewnienie środowiska prawnego umożliwiającego udostępnianie i ponowne wykorzystanie danych badawczych, przy zapewnieniu adekwatnej ochrony prawnej uprawnionych do danych – w tym celu sporządzony zostanie raport dotyczący obecnego stanu prawnego w udostępnianiu danych badawczych wraz z propozycją niezbędnych zmian legislacyjnych w odpowiednich aktach prawnych.

Polityka przewiduje utworzenie Krajowego Centrum Kompetencji Otwartych Danych Badawczych (KCKODB) oraz Obszarowych Centrów Kompetencji Otwartych Danych Badawczych (OCKODB) – przy czym Krajowe Centrum Kompetencji będzie pełniło rolę koordynatora dla Obszarowych Centrów Kompetencji. Zadaniem OCKODB będzie opracowanie standardów udostępniania danych badawczych w zależności od specyfiki danej dyscypliny naukowej czy obszaru badań.

Ponadto w Polityce uwzględniono wsparcie infrastrukturalne – stworzenie federacji istniejących już repozytoriów danych badawczych, wykorzystanie infrastruktury chmurowej PLGrid oraz utworzenie Krajowego Magazynu Danych, który umożliwi przechowywanie danych oraz dalsze ich udostępnianie w Internecie.

Dokument został przygotowany we współpracy z ekspertami z dwóch zespołów, powołanych przez Ministra Nauki: Zespołu doradczego do spraw otwartych danych naukowych (Dz. Urz. Min. Nauki z 2021, poz. 58) oraz Zespołu doradczego do spraw Polityki otwartego dostępu do danych badawczych finansowanych ze środków publicznych (Dz. Urz. Min. Nauki z 2024, poz. 26).

Dokument do pobrania na stronie MNiSW pod linkiem: https://www.gov.pl/web/nauka/polityka-otwartego-dostepu-do-danych-badawczych-finansowanych-ze-srodkow-publicznych