Fizyk eksperymentalny prof. Marek Szafrański jest w gronie 100 najczęściej cytowanych badaczy na UAM. Naukowiec odkrył m.in. nową grupę wśród materiałów nazywanych relaksorami ferroelektrycznymi.
Profesor Szafrański bada m.in. strukturalne przemiany fazowe w kryształach, materiały o własnościach ferroelektrycznych, a w ostatnich latach również związki o strukturze perowskitu do zastosowań fotowoltaicznych. Jako młody naukowiec wykonywał syntezy nowych związków chemicznych, ale nie miał narzędzi do ich analizy. Nie od parady mówi się, że potrzeba jest matką wynalazków - fizyk sam zbudował potrzebne urządzenie.
Co ciekawe, pierwszą przemianę fazową prof. Szafrański odkrył przez przypadek. Jeden z materiałów, przy podgrzewaniu nieco się poruszył. Mogło to być tylko złudzenie, ale dalsze badania pokazały, że w substancji tej zachodzi przemiana fazowa w pobliżu temperatury pokojowej, której towarzyszy wydłużenie kryształów o 44 procent! rekordowa deformacja, jaką kiedykolwiek obserwowano dla substancji krystalicznej. Czy taką przemianę można przeoczyć? Okazuje się, że tak, bo ten materiał był już wcześniej badany w kilku ośrodkach, m.in. w Japonii, a także na Wydziale Fizyki UAM.
W profesji fizyka doświadczalnego bardzo duże znaczenie ma aparatura, niezbędna do wykonywania badań. Dziś na polskich uniwersytetach potrzebnego sprzętu jest o wiele więcej niż 40 lat temu, ale - jak mówi profesor - jeszcze odstajemy od światowej czołówki. Na zakup sprzętu trzeba pozyskać często ogromne kwoty, ale kiedy się już aparaturą dysponuje, trzeba ją jeszcze utrzymać. W minionym roku profesor spędził 20-30 procent czasu pracy na samodzielnych naprawach, ponieważ jednorazowy przyjazd serwisu jest zazwyczaj wydatkiem rzędu od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy złotych. Przy rocznym budżecie rzędu kilku tysięcy na naprawy i serwisowanie, pozostaje wybór – albo zawiesić działalność albo radzić sobie we własnym zakresie.
Więcej o fascynujących badaniach fizyka na www.uniwersyteckie.pl.
Ewa Konarzewska-Michalak