Rośliny, grzyby i bakterie potrafią tworzyć sieci zapewniające optymalne warunki do życia. Umiejętność budowania długotrwałych relacji opartych o dystrybucję dóbr doskonaliły przez miliony lat. Warto brać z nich przykład?
Naukowiec z UAM, prof. Władysław Polcyn dyskusję na ten temat zapoczątkował na jednym z wykładów z cyklu UAMówi. Biolog wskazał wówczas, że współpraca jest silniejszym motorem rozwoju życia na Ziemi niż konkurencja. Teza dla laika może okazać się szokująca, ale profesor z Wydziału Biologii UAM przedstawia szereg argumentów na jej poparcie.
Wskazuje na to redystrybucja genów. Okazuje się, że około 80 procent genów, w które są wyposażone mikroorganizmy, zostało im zaimportowanych podczas życia, a nie pochodzą od organizmów rodzicielskich.
Profesor Polcyn odnosi się również do wyżej zorganizowanych organizmów: rośliny i grzyby. Tworzą one sieci redystrybucji metabolitów, co oznacza, że wymieniają się pozyskanymi zasobami.Siły natury chętnie korzystają z takich sieciowych rozwiązań, a partnerzy wzajemnie dbają o swoje bezpieczeństwo, nawet w ekstremalnych warunkach. Kooperacja jest więc dla nich cenniejsza niż konkurencja.
Siły natury skuteczniejsze od człowieka?
Doskonałym przykładem tego działania jest Puszcza Piska, która została zniszczona przez huragan. Obok działań leśników wymagających ciężkiej pracy i nakładów finansowych, działała też sama natura. To, co przeżyło, odtworzyło las w 15 lat. Bez nakładu pracy człowieka.
Profesor Polcyn prowadzi badania efektywności symbiozy roślin uprawnych z mikroorganizmami
- Usiłowania, które podejmuję w pracy badawczej, polegają na zaangażowaniu zdolności sieciowych do tworzenia społeczności glebowych na terenach rolniczych - mówi biolog z UAM.
Kierunek jego badań jest niezwykle ciekawy. W Europie obserwujemy katastrofę ekologiczną - ogromny procent gleb i wód gruntowych jest skażony azotanami. Polska wyłamuje się z tych diagnoz, bo nie chce podawać danych o skażeniu od co najmniej 1996 roku. Konieczne jest wprowadzenie w rolnictwie dużych zmian. Część naukowców skupia się na modyfikacji roślin, aby pozyskiwały jak najwięcej składników pokarmowych z gleby w jak najkrótszym czasie. Inni pracują nad zwiększeniem odporności roślin. Naukowiec z UAM chce wykorzystać sieć kooperacji.
- Wprowadzanie mikroorganizmów bakteryjnych, a także różnego rodzaju grzybów do upraw buduje towarzystwo wzajemnego wsparcia. W czasie suszy korzenie roślin są zbyt mało elastyczne, by mogły spenetrować zasoby, pomagają im w tym mikroorganizmy ryzosfery.
Co ważne koncepcja redystrybucyjna hodowli roślin nie rezygnuje z biotechnologii genetycznej, ale proponuje wykorzystanie jej do odtworzenia utraconych na skutek poprzednich procesów hodowlanych zdolności kooperacyjnych roślin.
Wspólny projekt
Prof. Władysław Polcyn propaguje koncepcje sieciowości m.in. poprzez wspólnie działania dwóch uczelni - UAM oraz UAP. Od 5 lat Pracownia Projektów i Badań Transdyscyplinarnych Wydziału Edukacji Artystycznej i Kuratorstwa UAP i Wydział Biologii UAM prowadzą “Ryzosferę” - kompleksowy projekt artystyczno-badawczo-edukacyjny. Został on zainspirowany badaniami nad strategiami sieciowymi roślin oraz potencjalnym wpływem tej wiedzy na zmianę kulturowych paradygmatów, wzrost świadomości ekologicznej i rozwój społecznych ekosystemów.