Zapraszamy na kolejne spotkanie z cyklu Szkoły Nestorów Nauki UAM. Wykład pt. „Etyczne ramy badań naukowych” wygłosi prof. Jerzy M. Brzeziński z Wydział Psychologii i Kognitywistyki UAM. Spotkanie odbędzie się 11 maja 2022 r. o godz. 17.00 w Sali Lubrańskiego, ul. Wieniawskiego 1. Wykład ma charakter otwarty.
Opis wykładu
W normalnie funkcjonującym państwie, odwołującym się do racjonalnie wytworzonych przezeń instrumentów prawnych (ustawy oraz rozporządzenia ministrów, którym powierzona została dana sfera funkcjonowania państwa), obywatel może spokojnie oddawać się swojej profesjonalnej działalności.
Rzecz jasna, także – co, jak sądzę, oczywiste – ważna dla aktualnej i przyszłej kondycji społeczeństwa działalność naukowa i zależne od niej kształcenie na poziomie uniwersyteckim nie powinny być krępowane biurokratycznymi i nieznajdującymi merytorycznego uzasadnienia nakazami i zakazami wykonywania naszego zawodu. Dodajmy: nie powinny to być względy ideologiczne, religijne czy partyjne.
Autonomiczny i wolny uniwersytet dlatego jest – między innymi – kreatywny, że nie pracuje „pod dyktando” zewnętrznej względem niego władzy, ale że kieruje się – jak mądrze napisał przed laty Kazimierz Ajdukiewicz – ukształtowanym „przez praktykę sumieniem naukowym” oraz przemożną chęcią dotarcia do prawdy (co tak ładnie ujął Kazimierz Twardowski).
Wymagania etyczne (czy jak można inaczej je nazwać standardy) obok standardów metodologicznych wpisanych w strukturę społecznej i indywidualnej świadomości metodologicznej są głównymi regulatorami pracy badawczej i nauczycielskiej
W niniejszym wystąpieniu będę chciał wskazać na trzy etyczne ramy badań naukowych, zaczynając od tej z poziomu państwa (a dokładniej – ministerstwa do spraw nauki i szkolnictwa wyższego). Konsekwencje nierespektowania przez państwo tej ramy są niszczące, co będę starał się wykazać, dla sfery badań i kształcenia. Druga rama, ulokowana na poziomie instytucji (uczelni i instytutów badawczych) obejmuje działalność osób, którym powierzono, często z woli społeczności akademickiej, kierowanie tymi instytucjami. Z kolei trzecia rama ogranicza działalność pojedynczych badaczy.
W moim wystąpieniu przede wszystkim skupię się na niedopuszczalnym (ze społecznego punktu widzenia) wykraczaniu poza te ramy. Spróbuję też wskazać środki zapobiegające patologizacji działalności akademickiej i środki naprawcze – oczywiście na trzech wymienionych przeze mnie poziomach: państwa, instytucji i pojedynczego badacza.
O wykładowcy
Jerzy Marian Brzeziński (ur. 1947 w Pelplinie); prof. zwycz. na Wydziale Psychologii i Kognitywistyki UAM w Poznaniu; b. dziekan Wydz. Nauk Społecznych; b. dyrektor Instytutu Psychologii UAM.
Członek rzeczywisty PAN, b. członek Prezydium PAN, członek Prezydium Oddziału PAN w Poznaniu. Były członek Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów oraz Komitetu Badań Naukowych i Rady Nauki. Członek: Komitetu Psychologii PAN, Komitetu Etyki w Nauce PAN, Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Jest autorem prac z zakresu metodologii (w tym: Metodologia badań psychologicznych. Nowe wydanie, 2019, Wyd. Nauk. PWN) oraz Badania eksperymentalne w psychologii i pedagogice, 2008, Wyd. Nauk. Scholar), psychometrii, diagnostyki psychologicznej, zastosowań metod statystycznych w badaniach społecznych, naukoznawstwa, idei uniwersytetu oraz etyki zawodu psychologii (Etyka zawodu psychologa. Nowe wydanie (2017, 2019, Wyd. Nauk. PWN, współautorzy: B. Chyrowicz, Z. Toeplitz, M. Toeplitz-Winiewska). W październiku 2021 r. wydał (wspólnie z Piotrem Olesiem) monografię: O psychologii i psychologach. Między uniwersytetem i praktyką społeczną. Warszawa: Wyd. Nauk. PWN.
Jest redaktorem naczelnym kwartalnika PAN: Nauka oraz serii wydawniczych: Wykłady z psychologii (Wyd. Nauk. Scholar), Nowe tendencje w psychologii (Wyd. Nauk. PWN).
Doktor honoris causa Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Uniwersytetu Gdańskiego oraz Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Wyróżniony Medalem Rektora Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza „Homini Vere Academico” oraz przez Polskie Towarzystwo Psychologiczne Medalem: „Zasłużony dla polskiej psychologii”.
Odznaczony Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Medalem Edukacji Narodowej.